ქრისტეს აქეთ მეექვსე საუკუნიდან მოყოლებული, გარეჯის კლდეებში ნაკვეთ გამოქვაბულებში დაბინავებული შავანაფორიანი ბერები ლოცულობენ სოფლებსა და ქალაქებში მცხოვრებ თანამოძმეთა გადარჩენისთვის, სამრეკლოდან ზარების წკრიალ–გუგუნით ამცნობენ–ხოლმე სამყაროს, რომ ადამის მოდგმა ველურ ბუნებას ამ ხრიოკსაც არ უთმობს.
ნათლისმცემლის ეკლესიაში უხეშად ნაქსოვი ბერული ჩოხით მოსილი ახალგაზრდა კაცი იდგა და ქართველთა მეფის დავით აღმაშენებლის ფრესკას აჰყურებდა. კედლებზე ჯერ კიდევ შემორჩენილიყო ბერქა მონღოლთა ყაენის შემოსევის დროს შენობის შიგნით დანთებულ კოცონთა ჭვარტლი. გაპარტახების შემდეგ მაინც ფენიქსივით ფერფლიდან აღმდგარიყო მონასტერი.
„დავითს რომ ჩვენს დროში ეცხოვრა, ნუთუ ისიც დამპყრობთა წეს–ჩვეულებებს გადმოიღებდა? არა! მონღოლებზე არანაკლები იყვნენ თურქ–სელჯუკთა ურდოები, რომელთაგან იავარქმნილი ქვეყანა ისე ააყვავა და გააძლიერა, რომ მთელს მსოფლიოში ქუხდა მისი სახელი. ამ დიდი მეფის შთამომავალნი ისე როგორ დაჩუკენდნენ, რომ სამეფოს ვერ უპატრონეს და დაუბანელ, ბინძურ ხალხს ფეხქვეშ გაეგნენ,”–ფიქრობდა ბერი,–„კიდევაც გასაკვირია, მტრისთვის ხარკის მისაცემად და დიდებულთა ფუფუნებაში შესანახად არნახულად გაზრდილი გადასახადებით წელგაწყვეტილი ხალხი როგორ ახერხებს ცხოვრებას და მაინც არ თმობს მამა–პაპის რჯულს, მეფე–მთავარნი კი, რომელთაც არც შიათ და არც სწყურიათ, მონღოლთ ჰბაძვენ.“
–რაზედ ჩაფიქრებულხარ, შვილო პიმენ?– ჰკითხა ეკლესიაში შემოსულმა მხცოვანმა ბერმა.
–მამაო, მართალია, რომ ათონის მთიდან ჩამოსულ ბასილ მონაზონს ჩვენი მეფე უმხილებია, ურჯულოთა მსგავსად მრავალცოლიანობისა გამო?
–არ შეისმინა მეფემან საღმრთო წესით აღსავსე მისი სიტყვა და არ დაუტევნა უწესო ქორწინებანი,– ბერმა დანანებით გადაიქნია თავი,–მამა ბასილი წინასწარცნობის მადლითაა მოსილი და ავი მომავალი უქადა. ბოლოს ასე უთქვამს მეფისათვის: „მე აჰა, ესერა წარვალ, მაგრამ შენ უკეთუ ეგო უწესოებასა მაგას, ბოროტად და უპატიოდ მოიკლა მძლავრთა მიერ და ოხერ იქმნეს სამეფო შენი, იავარ-ჰყონ სიმდიდრე შენი, შვილნი შენნი მიმოდაიბნინეს და სხვამან დაიპყრას მეფობა შენიო”.
–უწმინდესი და უნეტარესი, ჩვენი კათალიკოს–პატრიარქი ნიკოლოზი რას ამბობს?
–მრავალჯერ ამხილა და დამოძღვრა მან მეფე. –რაკი ვერ ვარწმუნე, დავუტევებ პატრიარქობასო,–ასე უთქვამს.
მცირე ხანს დუმდნენ. მერე პიმენმა განაახლა საუბარი:
–წინა კვირას სვეტიცხოველი მოვილოცე. ნეტა, უფალს დაეშთო ჩემი თვალები და არ მეხილა გლახაკთა და დავრდომილთა სიმრავლე მცხეთასა და ტფილისში. გული აღარ მიძლებდა, ცრემლად დავიღვარე და, ისნის სასახლესთან რომ გამოვიარე, მძვინვარების ეშმა შემიჩნდა: მინდოდა მეფესთან შევარდნა და გულის მოსაოხად გინება მისი.
–შლეგი უნდა იყო, ეგ რომ ქნა, შვილო, თანაც, ღვთის გზაზე შემდგარს არ გეკადრება. თავხედური პირდაპირობის ეგ მოსურვება, კახელი დიდებულის სისხლის აჩქროლებაა შენში,–გაეხუმრა ბერი.
–არც მეფე უნდა კადრულობდეს მისი უუნარობით გაძვალტყავებული ერის სულში ფურთხებას და ურჯულოთა მსგავსად ვნებათა მორევში ცურვას, სადაც თავის ხალხსაც ჩაიყოლებს და ჩაახრჩობს. განა არ ხედავ, მამაო, როგორ დაეცა ერი? ვიცი, შეურაცხადი თუ გაუბედავს მეფეს სიმართლის პირში მიხლას, რომ ის კი არაა ხელისუფალი, არამედ მონღოლთა ყაენისგან ათაბაგად დაყენებული სადუნ მანკაბერდელი... ჰოდა, გავხდები შლეგი, ღვთის გლახა, და ვამხელ მეფეს სახალხოდ!
–ჯერ მოძღვარს დაეკითხე, რამეთუ სალოსის გზით სიარული მხოლოდ განგების რჩეულთ ძალუძთ.
„...და იქმნა პიმენ ქრისტესათვის სალოს.” მზისგან გახუნებულ მის ჩოხას შავი აღარ ეთქმოდა. მოდიოდა და გზაზე შემხვედრ გლეხებს, ქალაქის ბაზრობაზე თავშეყრილ ვაჭრებსა და ხელოსნებს, მეფის სასახლის შესასვლელთან სამათხოვროდ ჩამომჯდარ ხეიბრებსა და ბალღებს ხელების ქნევით, ხარხარითა და ღრიალით ზაფრავდა:
–„ამ ხალხს მისი წინამძღოლნი გზა–კვალს ურევენ და მათგან გაძღოლილნი იკარგებიან. ამიტომაც თავის ჭაბუკებზე არ ხარობს უფალი და ქვრივ–ობლებს არ იბრალებს, რადგან ყველანი უკეთურნი და ბოროტეულნი არიან, და ყოველი პირი სიბილწეს ლაპარაკობს. რადგან დიდი ხნის მოწყობილია კოცონი, მეფისათვის გამზადდა, გაღრმავდა და გაფართოვდა, უხვად არის მასზე ცეცხლი და შეშა. უფლის სუნთქვა, როგორც გოგირდის ნიაღვარი, გააჩაღებს მას!”*
სასახლის ჭიშკრის წინ პიმენს ორი მცველი გადაეღობა.
–გამატარეთ, მეფესთან უფლის სიტყვა მიმაქვს!
–არ სცალია შენნაირებისთვის მეფეს!–მკვახედ უპასუხეს.
ბერი, ძაღლისებრ წკმუტუნით, მტვერში გაგორდ–გამოგორდა, მერე წამოხტა და გაშტერებულ მონასპას არაადამიანური ხმით, ლომივით ისე დაუღრიალა, რომ სასახლის ფანჯრებიდან თავები გამოყვეს:
–ხორცით აღგზნებულ მეფეს ხალხისთვის არ სცალია! მეფე ცოლებთან ერთობა! თავად მეფე ვის ქვეშაა? მონღოლების გოშიის, სადუნასი! გასომხებული ქურთი, სადუნა მეფობს ქართლში!!!
მანკაბერდელის აუგად ხსენების გაგონებაზე დემეტრეს სახეს სისხლი მოაწვა. უბრალო ბერმა ისარი შიგ გულში მოარტყა. ბავშვობიდანვე ვერ იტანდა ამ დიდვეზირს, მონღოლებმა რომ ზედამხედველად დაუნიშნეს, მაგრამ არ შესწევდა მასთან შებრძოლების ძალა და ითმენდა, ბოღმას ყლაპავდა, არ იმჩნევდა. ნახე, თურმე, ხალხი რას ლაპარაკობს და ამის გამო აბუჩად როგორ იგდებენ ბაგრატოვანთა ღვთივკურთხეული გვარის მეფეს!
–აქ მომგვარეთ ეგ მყეფარე ბერი!–უბრძანა მხლებლებს.
პიმენი წიხლებით დააჩოქეს მეფის წინაშე. დემეტრე სახეზე დააცქერდა და გრძელთმაწვერიან ბერში ბავშვობის მეგობარი იცნო, ოქროსფერკულულებიანი ანდრო, ზაფხულობით ერთად რომ იპარებოდნენ ვეჯინის სასახლიდან ხან ტყეში, ხან მდინარეზე და ხის ხმლებით დევებად წარმოსახულ ბუჩქებს კაფავდნენ.
–ანდრო, შენა? რა დაგიშავე ეგეთი, უშვერი სიტყვებით რომ მლანძღავ?
–მე ანდრო აღარა ვარ, მეფეო. პიმენი, ღვთის გლახა მიწოდე! დაშავებით კი, აბა ჩემთვის რა უნდა დაგეშავებინა, შლეგისათვის?!– პიმენი იატაკზე დაჯდა, მიმოიხედა და თითი დემეტრესკენ გაიშვირა:–აკი არა სცალია მეფესა, ცოლებსა ტ...ვსო?–გადაიხარხარა.
დემეტრემ თვალებში ჩახედა და შლეგობისა ვერაფერი შეატყო. სპექტაკლს მიუხვდა, –გაგონილი ჰქონდა, სალოსი ბერები სხვათა დასანახად გიჟებივით იქცევიანო. ხელის აქნევით ყველა მხლებელი დაითხოვა.
-რაში მდებ ბრალს? შენ კარგად იცი, ტრაპიზონის კეისრის ასულზე ამ სამეფოს კეთილმეზობლობისა და თანადგომისათვის დამაქორწინეს, სოლღარი კი მონღოლთა ყაენთან დასამოყვრებლად ვითხოვე, კვლავ ჩვენი ხალხისთვის, ხარკის შემცირების პირობით. ნათელა კი მართლა გულით შემიყვარდა და მხოლოდ ტრფობის დაუძლეველი გრძნობისა გამო მოვიტაცე სამცხიდან... განა, მე არა მაქვს ბედნიერების უფლება?
–შენ მეფე ხარ და ერიც შენ გბაძავს. ეგ არ იცის ხალხმა, რატომ და რისთვის მოიქეცი ასე. შენი შემხედვარე, დიდებულებიც მონღოლებივით მრავალცოლიანნი გახდნენ და აღარავინ დაგიდევს უფლის მცნებებს. გაიხედე გარეთ, რა შავ დღეშია ხალხი...
–ვიცი, შენგან არ მესწავლება.
–მეც ვიცი, რომ ღამ–ღამობით გლეხად გადაცმული დადიხარ ქალაქში და ობლებსა და გლახაკებს მოწყალებას ურიგებ, მაგრამ მაგით ვერ უშველი რწმენადაკარგულ ხალხს. ურჯულოს მსგავსი შენი საქციელით ერი ირყვნება და გადაგვარდება, აღარ იქნება სახსენებელი ქართველთა, მონღოლთა ურდოებში ავითქვიფებით!
–და რა უნდა ვქნა მე ქართველთათვის?–ირონიით ჩაეკითხა დემეტრე, თუმცა პასუხი წინდაწინ იცოდა.
–უწესოდ მოყვანილი ცოლები უნდა განუტევო და მხოლოდ ეკლესიით ნაკურთხი ქორწინებით შერთული უნდა გეჯდეს დედოფლად, მართლმორწმუნეობის მაგალითი მეფემ უნდა მისცეს ერს!
ახლა კი ამოასხა დემეტრეს:–წადი, შენი დედაც ...!
–მონღოლივით იგინება მეფუკა, მონღოლებთან წოლით მათი სისხლი გადასხმია!–პიმენის ისტერიული ხარხარი გარედან შემოჭრილი ყვირილის ხმამ გადაფარა.
* * *
–„ახლოს მოდექით, ჯადოქრის შვილებო, მემრუშეთა და მეძავთა თესლო! ვის ამასხარავებთ, ვის წინააღმდეგ მოგიღიავებიათ პირი? ვისთვის გამოგიყვიათ ენა? განა ცოდვის შვილები არა ხართ თქვენ, სიცრუის თესლი?”
რომ გამოხურებულხართ მუხებს შორის, ყოველი ხემხვივანის ქვეშ, ბავშვთა დამკვლელნო ხევებში, კლდეთა ნაპრალებში? რიყის ქვებშია თქვენი ხვედრი; ისინია, ისინი შენი წილი, სწორედ მათ უღვრიდი საღვრელს და ძღვენს სწირავდი. როგორ ავიტანო ეს დამშვიდებით?
-ეს ვინღაა?-მეფე სარკმელთან მივიდა და მოედანს გადახედა.
ზურგიდან დაინახა შავებში ჩაცმული, ჭაღარა კაცი, მაღლობზე შემდგარიყო და ქადაგებდა. გარსშემოხვეულ ხალხი მას დასცინოდა, მაგრამ ის არაფრად აგდებდა ბრბოს ხორხოცს:
–„ასე ამბობს უფალი, ისრაელის მეუფე და მისი მხსნელი, ცაბაოთ უფალი:
მე ვარ პირველი და მე ვარ უკანასკნელი და ჩემს გარდა არ არის ღმერთი.
მე ვარ უფალი, თქვენი წმინდა, ისრაელის შემქმნელი, თქვენი მეფე.
დაუბრუნდით მას, ისრაელიანებო, ვისაც ღრმად განუდექით!”
-შენი ბიძაა, ესაია, ძე ამოცისა!- მოესმა ხმა. იუდეის მეფე მენაშე სარკმელს მოსცილდა და შემობრუნდა. ოთახში არავინ იყო. მცირე ხანს დაფიქრდა, შემდეგ ქონდაქართუხუცესი დაიბარა.
–შეიპყარით ესაია! აქამდე ვითმენდი მის ავყიობას, მაგრამ ახლა, მელექის კერპისთვის მსხვერპლთშეწირვისას კიდევ რომ მოგვივარდეს, თავის ტვინგამოლაყებულ ხალხთან ერთად, და ხელი შეუშალოს დღესასწაულს, ვეღარ ავიტან!
–დილეგში ჩავაგდოთ?
–შუაზე გადახერხეთ! თანაც – ხის ხერხით, რომ კარგად ეწამოს. ვნახოთ ერთი, როგორ უშველის მისი ღმერთი,–სარკასტული ღიმილით დაასრულა ბრძანება.
ცხენების ფლოქვების თქარათქურმა ისევ სარკმელში გაახედა. სასახლის ეზოში შემოჭენებული აშურელთა მცირერიცხოვანი რაზმის უფროსმა გაქაფული ცხენის სადავე მსახურს მედიდურად მიუგდო და, დამტვრეული ივრითით, მეფესთან სასწრაფო აუდიენცია მოითხოვა.
–ძლევამოსილი მხედართმთავარი აშურისა შამაშუმუქინი, ძე ასარქადონისა, მმართველი ბაბილონისა, ჩემი პირით გაუწყებს, რომ ჩვენი დიდი ქალღმერთის, იშთარის ნებით, ის აღსდგა მისი ძმის, აშურის მეფის, აშურბანიფალის დასამხობად. ბაბილონის, ელამის, არამეისა და ქალდეის მეფეებმა, მთავრებმა და ხალხებმა შამაშუმუქინი აღიარეს მეფობის ღირსად.
ახლა შენ შემოგითვალა, იაგუდუს მეფე მენაშეს, რათა მოიხმო გონიერება, აღარ დაემორჩილო ბოროტ აშურბანიფალს და შენი ჯარითა და ხალხით შამაშუმუქინი აღიარო მეფედ აშურისა, ამისაკენ მოუწოდო ფინიკიისა და სირიის მეფეებსაც.
იშთარის მფარველობით, შამაშუმუქინი თქვენთან ერთად სძლევს რა თავის ძმას და გამეფდება ნინევიაში, ერთიორად შეგიმცირებთ ხარკს. თქვენ კი ებრაელებს, გპირდებათ: აშურში გადასახლებულ ისრაელიანთა ყველა ტომს დააბრუნებს მამაპაპეულ მიწებზე და მათზე მეფობასაც შენ გიბოძებს, მენაშეს; შენი წინაპრების, დავითისა და სოლომონის მსგავსად, გაგამეფებს მთელს ისრაელზე.
მენაშე დაფიქრდა. რასაც შამაშუმუქინი ჰპირდებოდა, ოცნებაშიც კი ვერ წარმოიდგენდა: - ჰა მელექ ლე იშრა–ელ! (მეუფეო ისრაელისა!), - ასე დაუძახებს ეგზალტირებული ხალხი... მაგრამ გრძნეულებით სახელგანთქმულმა აშურბანიფალმა რომ დასჯაბნოს? სიკვდილი არ ასცდებათ აჯანყებულებს. საბოლოო პასუხის გაცემამდე კარგად უნდა მოიფიქროს, ქურუმებს დაეკითხოს.
–მადლიერი ვარ დიდი მხედართმთავრისა და ბაბილონის გამგებლისა, რომ მის გვერდზე ყოფნის ღირსად ჩამთვალა. ახლა ჩემი ხალხი ჩვენი დიდი კერპის დღესასწაულისათვის ემზადება, მანამდე შიკრიკებს გავგზავნი ტვიროსსა და არვადში, შამაშუმუქინის მხარდაჭერისაკენ მოვუწოდებ. თქვენ მოისვენეთ ჩემს სასახლეში, დღესასწაულის შემდეგ კი ფინიკიელთა და სირიელთა დასტურითურთ, დაბრუნდებით აშურის ახალ ხელმწიფესთან,–ღიმილით დაითანხმა შამაშუმუქინის წარმოგზავნილი კაცი და სახლთუხუცესს უბრძანა, რომ აშურელებისთვის ღირსეულად ემასპინძლა.
სასახლიდან ქალის განწირული კივილის ხმა მოისმა. მეშულემეთი, დედოფალი იუდეისა, წყევლიდა ქმარს და მის დასაკაწრად იწევდა, სეფე–ქალები ძლივს აკავებდნენ გამწარებულ დედას. მენაშეს თანხლებ ქურუმებს ორივე მხრიდან ხელი ჩაევლოთ მათი ვაჟის, ხუთიოდე წლის იეშუასთვის და მოზლუქუნე ბიჭუნას გასასვლელისკენ მიათრევდნენ.
–ბავშვს თავი დაანებე! ღმერთის თუ აღარ გჯერა, იეშუამ რა დაგიშავა, რატომ უნდა მომიკლა შვილი!–მოთქვამდა მეშულემეთი.
–დადუმდი, დიაცო, არაფერი გესმის შენ, კერპისთვის შვილის შეწირვა უნდა გიხაროდეს, უგუნურო! მეფური სისხლის საფასურად მელექი ისრაელს კეთილდღეობასა და დიად მომავალს მოანიჭებს!
–რა უნდა მიხაროდეს, შე არაკაცო! შენ ქვეყანა და ხალხი კი არ გადარდებს, მხეცო, საკუთარი გაახალგაზრდავებისა და ძალაუფლებისათვის სწირავ შვილს! წყეულიმც იყავ, წყეულიმც იყავ უკუნისამდე!
მენაშემ ყური აღარ უგდო ცოლის წივილ–კივილს და, ქურუმებთან ერთად, ბავშვი გარეთ გამოიყვანა. მეფე, სამხედროთა რაზმითურთ, სათავეში ჩაუდგა რამდენიმე ათეული კერპმსახურისგან შემდგარ პროცესიას, რომელიც სასახლიდან ბენ–ჰინომის ველისაკენ დაიძრა.
მოედანზე მყოფმა ესაიამ ეტლში მტირალ იეშუას თვალი მოჰკრა და ხმამაღლა შეჰღაღადა ზეცას:
––„მისმინეთ მე, გულგაკერპებულნო, სიმართლეს განშორებულნო!
რადგან დავიწყებული გყავს შენი ხსნის ღმერთი და კლდე შენი სიმტკიცისა აღარ გახსოვს; რადგან გაგიშენებია ნეტარების ბაღები და უცხო ვაზი ჩაგიყრია. აჰა, უფლის სახელი შორიდან მოდის, გიზგიზებს მისი რისხვა და შენივთდა კვამლი, მისი ბაგეები სავსეა წყრომით და მისი ენა მჭამელი ცეცხლია!
კერპის გამომსახველნი არარაობაა ყველანი და მათი ძვირფასეულობა უსარგებლოა; თავად არიან ამის მოწმენი, ვერაფერს ხედავენ, ვერაფერს მიმხვდარან, ამიტომაც შერცხვებიან. რადგან მოისვრის იმ დღეს ყოველი კაცი თავის ვერცხლის კერპებს და თავის ოქროს კერპებს, რომლებიც თქვენმა ცოდვილმა ხელებმა გააკეთეს. აჰა, ცეცხლის წამკიდებლებო, კოცონების გამჩაღებლებო, ყველანი შემოდით თქვენი ცეცხლის ალში და თქვენს გაჩაღებულ კოცონებში. ეს დაგემართებათ ჩემი ხელით: კერპებისათვის შეიწირებით!”
მენაშე ქონდაქართუხუცესზე გაბრაზდა და ის იყო, ბოღმა უნდა ამოენთხია, რომ დაინახა, ქონდაქრებმა როგორ სტაცეს ხელი მოხუცს და მოედნიდან წაათრიეს. მაინც არ ცხრებოდა ესაია:
–“იაჰ ვე (მე ვარ) უფალი და არავინაა ჩემს გარდა მაცხოვარი! მე გიცხადებდი შენს სიმართლეს და საქმეებს, მაგრამ სარგებლობა არ მოჰქონდა შენთვის. როცა შემომღაღადებ, მაშინ გიხსნას შენი კერპების კრებულმა. ყველას ერთიანად აიტაცებს ქარი, ქროლვა წაიღებს”...
იუდეველთა წინასწარმეტყველი ხმლის ქარქაშის თავში ჩარტყმამ დაადუმა. ახლა პროცესიას შეეძლო მშვიდად განეგრძო გზა ჰეი ბენ–ჰინომში აღმართულ გორაკზე დადგმული რკინის კერპისაკენ.
ჩამავალი მზის სხივებში მოლურჯო–მოწითალოდ ალაპლაპდა ხარისთავა კერპი, რომელიც მის მსახურთ წინდაწინ საგულდაგულოდ ქვიშით გაეხეხათ ჟანგისაგან და მის წინ პალესტინის ცხელი მზით გამომხმარი შეშა კოშკურასავით დაეწყოთ. უამრავი ხალხი შეგროვილიყო სადღესასწაულოდ. იუდეის ყველა ქალაქიდან და სოფლიდან მოვიდნენ, რომ მსხვერპლშეწირვისათვის ეყურათ და მერე თან წაეღოთ ბავშვის ფერფლთან შერეული ნაცარი, თავ–თავიანთი ყანებისა და ვენახების მიწაზე მოსაბნევად – ბარაქიანი მოსავლის საწინდარად.
იეშუა კერპის წინგამოწვდენილ ხელებზე გადააწვინეს და ხელ–ფეხით მათზე დააბეს. ბავშვი ხან უზარმაზარი კერპის თავს შიშით ახედავდა, ხან ხალხის მასაში მამას ეძებდა თვალებით. აი, მისკენ წამოსული მენაშეც დაინახა, ოქროსფერ სამოსში, და იმედი გაუჩნდა, რომ მამა დაიხსნიდა ხარისთავა რკინის კაცის ხელებიდან. მენაშემ ზედ არ შეხედა, ხალხისაკენ შებრუნდა და დაიძახა:
–მელეხხჰქ!
–მე–ლექ, მე–ლექ, მე–ლექ! –აყვირდა პასუხად ბრბო. დოლებისა და ტამტამების ბრაგაბრუგმა, შოფარების ყურისწამღებმა ჭყიპინმა გააყრუა არემარე. ქურუმებმა შეშას ცეცხლი ჩირაღდნებით შეუნთეს.
როცა ერთბაშად ავარდნილმა ალმა ტანი აუწვა, გამწარებული იეშუა აყვირდა:
–მამა, მამა! ეს მე ვარ, იეშუა, მიშველე!
ბრბოს ღრიანცელში მამას შვილის ხმა აღარ ესმოდა.
– მამა, იაჰ ვე (მე ვარ), გადამარჩინე! იაჰ ვე, მიშველე!
ბავშვის განწირული ხმა განა არ გაიგო მენაშემ?! წამიერად ძარღვებში სისხლიც გაეყინა იაჰვეს ხსენებაზე, რომელმაც მის წინაპრებს სასტიკად აუკრძალა კერპებისთვის ადამიანთა მსხვერპლად შეწირვა და, მიუხედავად ცეცხლის მხურვალებისა, რომელშიც მისი ვაჟი იწვოდა, შიშისგან შეაჟრჟოლა კიდეც: ვაითუ გაიგოსო ელოჰიმმა ბავშვის ძახილი? მაგრამ არაფერი მოხდა და მენაშეც დამშვიდდა. დინჯად და ღირსეულად ჩამოვიდა გორაკიდან, მის გარშემო კი ხალხი როკავდა და ღრიალებდა:
–ჰა მელექ, ჰა მელექ, ჰა მელექ ლე იშრა–ელ!
ხალხი ყვიროდა თუ მენაშეს ესმოდა ასე?
–ჰა მელექ, ჰა მელექ, ჰა მელექ ლე იშრა–ელ!
ერის წინაშე ვალმოხდილობის შეგრძნებით ბრუნდებოდა იერუშალაიმში მენაშე, ისრაელიანთა მეთოთხმეტე მეფე**.
ბავშვის განწირული ხმა განა არ გაიგო მან, ვინც თავს „იაჰ ვე”-ს უწოდებდა?! მაგრამ, ალბათ ჩვენი გონებისთვის მიუწვდენელი მიზეზებისა გამო, არაფერი მოიმოქმედა და მხოლოდ ადამიანის დამწვარი ხორცის სუნით აღგზნებულ ბრბოს გაეცალა, რომელიც მთელი ღამე კერპის გარშემო როკავდა. არავის შეუნიშნავს, მოკლესახელოებიანი, განიერი და გრძელი, ლაჟვარდისფერი კვართით მოსილმა როგორ გაიარა ამომავალი მზით განათებული იერუშალაიმის ქუჩები, ავიდა ციონის მთაზე და მეფე შლომოს მიერ მისთვის აგებულ ტაძრის შესასვლელთან აღმართულ ორ სვეტს შორის შეჩერდა. შეიძლება პარადოქსიცაა, მაგრამ იმავე შლომომ აღმართა ბენ–ჰინომის ველზე გორაკი ხარისთავა რკინის კერპისთვისაც.
ტაძარში მხოლოდ ფიქრებში ღრმად ჩაფლული აზარია იდგა, პირველ რაბინთაგან ერთ–ერთი, და სხვების მოსვლას ელოდა. მის წინ სპილენძის თორმეტ ხარზე მდგომ უზარმაზარ მრგვალ სამსხვერპლოზე კარგა ხანია, აღარ შეუწირავთ იუდეველებს თავიანთი ღმერთისათვის ხარი, კრავი, ან, თუნდაც, მტრედი, უფლის საქებრად აღარ უქუხია ლევიანელთა საყვირებისა და წინწილების ხმას. მეფის მიერ საკუთარი ვაჟის კერპისათვის მსხვერპლშეწირვისა და ესაია წინასწარმეტყველის ტრაგიკული აღსასრულის ამბები უკვე ყველას გაეგო იერუშალაიმში და, აქედან გამომდინარე, შექმნილ ვითარებაზე ბევრი საფიქრალი გაუჩნდათ იუდეველთა მოძღვრებს, რომელთაც ყურს აღარც მეფე უგდებდა და აღარც ხალხი.
ცეცხლის ან კვამლის ღრუბლის სახით გამოცხადებითა და ქუხილივით მჭექარე ხმით საუბრით ვერაფერი შეასმინა ამ ხალხს, ახლა რომ ანთროპომორფულად სჩვენებოდა აზარიას, არაფერი ხეირი იყო მოსალოდნელი, ამიტომაც ერთიანად ნაქსოვი კვართი ოქროს სასანთლესთან დატოვა და თავად წმიდათაწმინდაში, ხირამ აბიფის მიერ ჩამოსხმული ორი უზარმაზარი ქერუბიმის ფრთებქვეშ მცირე ღრუბლის სახით დაივანა ელოჰიმმა.
–შემოდი!–აღთქმის კიდობნიდან გამოსულმა ხმამ ფიქრებიდან გამოარკვია აზარია, ტანში ცივმა ჟრუანტელმა დაუარა. წმიდათაწმინდაში შევიდა, მხოლოდ წამიერად გაბედა ჰაერში მოლივლივე ღრუბლის ქულისათვის თვალის შევლება და ძირს განერთხა.
–მე ვარ, რომელმაც აღვუთქვი შლომოს: ავირჩიე და ვაკურთხე ეს სახლი ჩემი სახელის სამარადისო სამკვიდრებლად–მეთქი. მაგრამ ისიც ვუთხარი: თუ გამიდგებით და მიატოვებთ ჩემს წესებსა და ბრძანებებს, მე რომ მოგეცით, შეუდგებით უცხო ღმერთებს და თაყვანს სცემთ მათ, ამოვძირკვავ მათ ჩემი მიწიდან, რომელიც მათ მივეცი, და ამ სახლს, რომელიც გავნათლე ჩემი სახელით, მოვიშორებ ჩემი პირიდან, საარაკოდ და სათრეველად გავხდი ყველა ხალხს შორის.
და აჰა, რადგან უარმყო ჩემმა ერმა, რომელიც ხალხებში გამოვარჩიე, ვეღარ ნახავს ისრაელი ჩემი აღთქმის ფიქლებს! არ მსურს, ვიხილო ისინი იშთარის კერპის გვერდით, რომელსაც მენაშე მალე აქ შემოათრევს.
უთხარ ლევიანებს, ასე ინება–თქო ცაბაოთმა: ღამით, ჩუმად გაიტანეთ აღთქმის კიდობანი და ყველა სიმდიდრე ტაძრიდან მკვდარ ზღვასთან, ყუმრანის გამოქვაბულებში წაიღეთ. სასანთლესთან დატოვებული კვართი კი ტაძრის მშენებელთა საძმოს გადაეცით, რათა მაშიახს დაახვედრონ. როცა დრო მოვა, სადაც ის კვართი დაიმარხება, იქ წაიღონ ლევიანელებმა კიდობანიც, მანამდე კი „იაჰად” (ერთად) იყვნენ, ადამიანთაგან მოცილებულნი.
სამარისებურმა სიჩუმემ დაისადგურა. მერე თვალცრემლიანი აზარია წმიდათაწმინდადან ოთხით გამოხოხდა, ფეხზე გაუბედავად წამოიმართა და, როცა ბარბაცით მიაღწია სასანთლის წინ დადებულ კვართამდე, გონება დაებინდა და ჩაიკეცა.
* * *
ტაძარში შემოსულ პიმენს საკურთხეველთან გრძნობადაკარგული ბერი ნიკოლოზი, პატრიარქყოფილი დახვდა. წყალი აპკურა, ყურის ბიბილოები დაუზილა და გონს მოიყვანა. კანკელის მოღიავებულ კარში მოსჩანდა დიდი ოთხკუთხა ყუთი, რომლის თავსაფარზე დამაგრებულ მომცრო ქერუბიმთა გაშლილი ფრთები სარკმლიდან შემოჭრილ მზის სხივებზე ოქროსფრად ელვარებდნენ. „ალბათ კიდობანს სახურავი აჰხადა,”-ეჭვმა გაუელვა პიმენს. ნიკოლოზმა მის მზერას თვალი გააყოლა და მისუსტებული ხმით აუწყა:
–კიდობანში დიდი თეთრი ოთხკუთხა ქვა დევს, ზედ წარწერებია ამოტვიფრული, როგორც მივხვდი, უფლისა და ანგელოზთა დასის სახელებია. მასთან შეხებით, წინასწარცნობისა და, ალბათ, სხვა უნარებიც ეხსნება ადამიანს...
–რატომ გაწირეთ თავი, მამაო? კარგად უწყით, დემეტრე მეფის პაპამ, ლაშა–გიორგიმ, ჭაბუკური ცნობისწადილით ატაცებულმა რომ მოინდომა კიდობნის შიგთავსის ხილვა, ამით მოისწრაფა სიცოცხლე. მეტაძრენი აფრთხილებდნენ, მაგრამ არ ირწმუნა მათი.
–მე უკვე მხცოვანი ვარ და თუნდაც დღესვე მიიბაროს ჩემი სული უფალმა, არ ვინაღვლი. თქვენ მებრალვით... საქართველოს მყოფადის ხილვა შევთხოვე უფალს, ამიტომაც შევბედე, სარქველი ამეხადა კიდობნისათვის. რაც მე ვიხილე, ღმერთმა არ ქნას, აცხადდეს. ამილახორი უნდა ვნახო დღესვე.
–მეფე დემეტრეს დარბაზი მოუწვევია და იქ იქნება ამილახორი. მონღოლთა ყაენს, თავისი პირველი ემირი, ბუღა უმხილებია შეთქმულების მოწყობაში, სიკვდილით დაუსჯია ისიცა და ყველა მისი თანამზრახველიც. განრისხებული არღუნ–ყაენი ახლა დემეტრე მეფეს იბარებს თავისთან: აქამდე ხომ დემეტრეს ბუღა მფარველობდა და ეს ყველამ უწყის. ვშიშობ, ბასილი მონაზონისგან მეფისთვის ნაწინასწარმეტყველების ახდენის ჟამი დადგა.
–მით უფრო, საჩქარო ყოფილა ამილახორის ნახვა...
პიმენმა ნიკოლოზი სენაკში გადაიყვანა, საწოლზე დააწვინა და ბერებს ჩააბარა მოსავლელად, თავად კი ცხენს მოახტა და ტფილისისაკენ გააჭენა. ისნის სასახლეში დარბაზის ბჭობა ახალი დაწყებული იყო და ლოდინი მოუწია.
ცუდი ამბავი მალე მოსდებოდა ქალაქს. მოედანზე ჯგუფ–ჯგუფად იდგა ხალხი, დაზაფრული სახეებით ხმადაბლა, თითქმის ჩურჩულით საუბრობდნენ. ქვეყნის მომავალი მეფის გადაწყვეტილებაზე იყო დამოკიდებული: მონღოლთათვის ხარკის ძლევით ნაყიდი მყიფე მშვიდობიანობის პერიოდი თუ ურდოების ახალი შემოსევით დასრულდებოდა, ისედაც გაჭირვებულ ქვეყანას განადგურება მოელოდა. ყაენის გამოგზავნილი მხედართმთავარი, სიუქოლ–ნოინი უკვე ტფილისისაკენ მიმავალ გზას დასდგომიდა. დემეტრეს ურჩობით გამხეცებულ მონღოლებს, შესაძლოა, ქართველები დედა–წულიანად ამოეწყვიტათ და ამით ქართლის ისტორია 1288 წელს დამთავრებულიყო.
დემეტრეს ნათქვამმა მსახურთა პირით ხალხამდე გამოაღწია. სიტყვა–სიტყვით იმეორებდნენ, ასე უთქვამსო მეფეს:
–„აქამომდე მშვიდობით ჰგიეს სამეფო ჩემი. აწ განრისხებულ არს ყაენი. აჰა, სამეფო ჩემი მონღოლთა წინაშე ძეს... თუ არა წარვიდე ურდოს, იხილეთ, რავდენი სული ქრისტიანე სიკვდილსა მიეცემის და ტყვე იქმნების, ეკლესიანი შეიგინებიან და მოოხრდებიან, კაცნი და ჯვარნი დაიმუსრვიან… რა სარგებელ არს ცხოვრება ჩემი, უკეთუ ჩემთვის მრავალი სული მოკვდეს და მე თვითონ მძიმე ცოდვითა განვიდე სოფლისა ამისგან. აწ მნებავს, რათა წარვიდე ყაენის წინაშე და იყოს ნება ღმრთისა: უკეთუ მე მომკლან, ვგონებ, რომე ქვეყანა უვნებელად დარჩეს.”
დარბაზის წევრებმა მეფეს სთხოვეს, რომ მთიულეთის ციხე–სიმაგრეებში დამალულიყო, სადაც დამპყრობლები ვარ მისწვდებოდნენ, მაგრამ დემეტრემ მშვიდი სახით იუარა:
–„მეწყალვის უბრალო ერი, ვითარცა ცხოვარნი კლვად უღონო არიან და არა-სადა აქუნ ნუგეშინისცემა. მე დავსდებ სულსა ჩემსა ერისათვის ჩემისა და არა დავიშლი ურდოს წასვლას.”
მეფის ასეთმა თავგანწირვამ ყველა გააოგნა და დაადუმა.
ბოლოს აბრაჰამ კათალიკოსმა ამოიღო ხმა:
–„უფალი სახარებასა შინა ბრძანებს: „არა არს სიყვარული უფროს ამისსა, რათა დადვას კაცმან სული თვისი მოყვასისათვის“. და თუ ერთი მოყვასისათვის სულის დადება კეთილ არს, რაოდენ ძვირფასია გაწირვა თავისა უამრავ ადამიანთა გადარჩენისათვის. აწ თუ შენ დასდებ სულსა შენსა ერისათვის, ჩვენ ყოველნი, ეპისკოპოსნი, ვიტვირთავთ ცოდვათა შენთა და წინაშე ღმრთისა ვწამებთ, რათა მოწამეთა თანა შერაცხილ იქმნე!”
მეფის გადაწყვეტილებამ ხალხი ცოტა დააწყნარა, მისი პირადი ცხოვრების მძაფრი კრიტიკოსები ახლა უკვე ქება–დიდებით მოიხსენებდნენ დემეტრეს, ერისათვის თავდადებისა გამო. მხოლოდ ერთი ქალი მოთქვამდა მწარედ მთელს სამეფოში– დედოფალი ქართლისა. უკანასკნელ ხავსს ეჭიდებოდა მისი ქმარი: ყაენის რისხვის ჩასაცხრობად და თავის გადასარჩენად, დამპყრობლის კარზე მძევლად ზვარაკივით მიყავდა მათი უფროსი ვაჟი – დავითი.
–ნამდვილად ისრაელის მეფეთა სისხლია ბაგრატიონთა ძარღვებში. განა ზუსტად ასე არ მოიქცა ქრისტეშობამდე 647 წელს მეფეთა შორის ღვთის გმობით გამორჩეული მანასეც კი?–ფიქრობდა პიმენი და მოქანცული ცხენისათვის მათრახის გადაჭერით ცდილობდა, ამილახორის გაჭენებულ თეთრონს არ ჩამორჩენოდა. მხედრები სვეტიცხოველს მიუახლოვდნენ.
ნიკოლოზისთვის ბერებს ცოტაოდენი ღვინო დაუძალებიათ და შედარებით მომაგრებული, ღაწვებშეფაკლული დახვდა სტუმარს. იმ საღამოს დიდხანს გაუგრძელდათ ბჭობა ამილახორსა და პატრიარქყოფილს, ბოლოს პიმენი იხმეს:
–ძმაო პიმენ, – მიმართა ნიკოლოზმა,–გადავწყვიტეთ, რათა მეტაძრეთ კიდობანი სვეტიცხოვლიდან დაფარულად გაიტანონ და კავკასიონის მიუვალი მთების მღვიმეში გადამალონ. სამალავის ადგილის შესახებ ცნობა რომ არ დაეკარგოს შთამომავლობას, ყველაზე უპრიანად მივიჩნიეთ ეს საიდუმლო ერთ გვარს მივანდოთ, რომელშიც მამა შვილს გაუზიარებს მას, შვილი– შვილიშვილს... უბედური შემთხვევაც ხდება, ამიტომ საიდუმლო ანბანით ერთ ეტრატზე აღვწერთ ადგილსა მას, ხოლო მეორეზე – ანბანის საიდუმლოს, და მათაც შეინახავენ გვარში.
–როგორც დიდი მეფე დავით აღმაშენებლის ასულისა და ბიზანტიის სახელოვან იმპერატორთა დინასტიის, კომნინების შთამომავალთ, ჩვენი საძმოს ხატების – წითელი ჯვრის საკუთარი სხეულით მატარებელთ, თქვენს გვარს ვანდობთ ამ საქმეს,–განაგრძო ამილახორმა,–ამიტომ შენი ძმა, ალექსი უნდა მოგვიყვანო. ღირსეულ კაცად ვცნობთ და შთამომავალნიც ღირსეულნი ეყოლება, ღვთის წყალობით, გავუმხელთ საიდუმლოს და, გვჯერა, სამუდამოდ დაიმარხავენ გულებში. თუ ღმერთმა გაგვწირა და სამშობლო ჩვენი უსჯულოთა მძლავრობით აღიგავა პირისაგან მიწისა, თავშესაფრის ნახვას ტრაპეზუნდში შეძლებთ, სადაც თქვენი სახლეული მეფობს, და თუ იქიდანაც მოგიწიათ წასვლა, საბერძნეთს შეგიფარებენ ნათესავნი.
პიმენი დუმდა. ან კი რა ეთქვა, როცა ყველაფერი საღად განესაჯათ ბრძენკაცებს.
–გაემგზავრე, შვილო, პიმენ, მოგვგვარე აქ თავადი ანდრონიკაშვილი,–გაუღიმა ნიკოლოზმა და პირჯვარი გადასახა, დალოცვის ნიშნად.
ამილახორი უხეშად გამოთლილ ხის მაგიდას მიუჯდა, მელანი და ბატის წამახული ფრთა მოიმარჯვა და სენაკის სარკმლიდან გადმოღვრილი დაისით განათებულ ქაღალდზე ნიკოლოზ ბერის კარნახით წერას შეუდგა.
„უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტეს სატახტო ქალაქს, იერუსალიმს.
ქრისტესა და სოლომონის ტაძრის რაინდთა დიდ მაგისტროსს რაინდს გიიომ დე ბოჟეს.
ძმური სიყუარულით გწერთ და მოგიკითხავთ ღვთისმშობლის წილხვედრი ქვეყნიდან კომანდორი გეორგიისა, მაგისტროსი ნიკოლოზი და რაინდთა მარშალი ამილახორი გიორგი. ჩვენამდე მოაღწია ამბავმა, თუ ვითარ თავგანწირვით ებრძვით სარაცინებს, რათა არ დაანებოთ ქრისტეს წმინდა საფლავი. ცრემლსა ვღვრით, ვინაითგან ვერარა ღონეს ვხმარობთ ჩვენს ძმებთან ერთად წმინდა ბრძოლისათვის. უსჯულოთა ურდოს ბატონობის ქვეშ მყოფ ქართველთა სამეფოს აღარ შესწევს უწინდელი ძალი, რათა წინ აღუდგეს მათ. ჭეშმარიტად, ღვთის რისხვა დაგვატყდა თავს მთავართა ჩვენთა უსჯულოებისათვის.
აწ გავუსწორეთ თვალი აწინდელსა უბადრუკს მდგომარებას, რომელიც განუწყვეტელ ომებში მყოფს ჩვენს ერსა და საძმოსაც ამოწყვეტით ემუქრება და ქვა იგი წმინდა და ძლიერი, მომსვრელი ყოველთა ბილწთა, კიდობანიანად იდუმალად გადავიტანეთ სვეტისა ცხოველისა ტაძრიდან მიუვალი მთების სამალავში. საიდუმლოი ესე ქუაბისა ვანდეთ მხოლოდღა ბიზანტიის უავღუსტოეს იმპერატორთა და დავითიან–სოლომონიან ქართველთა მეფე დავით დიდი აღმაშენებლის შთამომავალთ, დრომდე, ვიდრე უფალი კვლავ არ გადმოხედავს მოწყალებისა თვალითა ცოდვილსა ამას ქუეყანასა.
უფალო, შეგვინდევ და შეგვეწიე.”
მეორე დილას ძმებს, პიმენ–ანდრონიკესა და ალექსის, სვეტიცხოვლის გალავანში შესვლისას სამრეკლოდან ზარების სამგლოვიარო გუგუნი მოესმათ. ნიკოლოზის სული მიებარებინა უფალს.
ამილახორი მეფის კარზე მიიჩქაროდა, ამიტომ ძმები ცალკე დასხა და დიდი საიდუმლო გაანდო, რომელიც ასწლეულების განმავლობაში უნდა ერთგულად შეენახათ მათ შვილთაშვილებს. წასვლისას პიმენს უთხრა:
–პიმენ, ძმაო, ლათინთა ენის კარგი მცოდნე ჩვენში, შენს გარდა აღარავინ მეგულება. ეს უსტარი გადათარგმნე, ქართულად ნაწერი კი დაწვი. გავატან რომელსამე ჩვენს ძმათაგანს, უსჯულო დევრიშის სახით წარვგზავნი იერუსალემს.
* * *
აშურბანიფალის მიერ შეთქმულთა კოალიციის სასტიკად დამარცხებამ დაასამარა მენაშეს ოცნება გაერთიანებული ისრაელის მეფობაზე. აჯანყებულთა მეთაურმა შამაშუმუქინმა, ძმას ხელში რომ არ ჩავარდნოდა, საკუთარ სასახლეს ცეცხლი წაუკიდა და ოჯახიანად მასში თავი დაიწვა.
აშურის მეფე თავისი ძლევამოსილი არმიით ბაბილონშია, იუდეიდან რამდენიმე დღის სავალზე და თუ მენაშე არ დამორჩილდება და არ გაყვება მის წარმოგზავნილთ, ის დაანგრევს იერუშალაიმს და მიწასთან გაასწორებს ქვეყანას. სასწორის მეორე პინაზე მენაშეს თავისუფლება, და, შესაძლოა, სიცოცხლეც დევს.
მენაშე მარტოდმარტო, მშვიდად გამოვიდა ქალაქიდან და აშურბანიფალის წარმოგზავნილი მხედრობისაკენ გაემართა. იერუშალაიმის გალავანსა და ქონგურებზე გამოფენილი ხალხი სუნთქვაშეკრული უმზერდა, როგორ დაადეს ბორკილები მათ მეფეს, გაბოჭეს რკინის ჯაჭვებით და ბაბილონის გზას გაუყენეს. მდუმარე ებრაელები მაშინღა დაბრუნდნენ თავიანთ სახლებში, როცა ჰორიზონტზე აშურელთა ცხენების ფლოქვებით ავარდნილი მტვერი გაიფანტა.
აშურის სატახტო ქალაქის საპყრობილის ჯურღმულებში კედელზე ხუნდებით მიჭედილ მენაშემდე მხოლოდ სიმყრალე და წამებულთა კვნესა–ვაება აღწევდა. მზის სინათლეს მონატრებულ თვალებში გადაირბინეს განვლილი ცხოვრების სურათებმა და ახლა იგრძნო, თუ რას ნიშნავდა შლომოს სიტყვები: „ამაოებათა ამაოებაა, ამაოა ყველაფერი”. როგორც მოკვდავთა უმეტესობას სჩვევია, გასაჭირში ჩავარდნილსა და სასოწარკვეთილს გაახსენდა ღმერთი ისრაელისა, ელოჰიმი, და, ცრემლგამშრალმა, გულითღა შეჰღაღადა – წყურვილისაგან დამსკდარი ტუჩები აღარ ემორჩილებოდნენ.
–ზღვის ქვიშაზე ურიცხვი ცოდვები მაქვს ჩადენილი. შენი მცნებების დაუცველობით განგარისხე და შენს წინაშე მრავალი ბოროტება ჩავიდინე, ვცოდე, ვცოდე, უფალო და ვუწყი ჩემი ცოდვანი! მაინც შემოგბედავ ლოცვას: მომიტევე, მომიტევე და არ დამღუპო ჩემს ცოდვებში, შენ ხომ მონანულთა ღმერთი ხარ, და უსაზღვროა შენი მიტევების მადლი!
ამ დროს აშურბანიფალი ნინევიაში, სასახლის აივანზე ისვენებდა. მოკრიალებულ ცას გახედა მრავალ მეცნიერებაში განსწავლულმა მეფემ, აშურისტანის ბიბლიოთეკის დამაარსებელმა. „რაღაც უცნაურად გაფერმკრთალდა დღის ნათელი,”-მიზეზს მალევე მიხვდა და გაჭვარტლული მინის მოტანა უბრძანა. გახედა მზეს – იშთარის ხატებას ხილულ სამყაროში. შავი დისკო ნელ–ნელა მიცოცავდა იშთარის სახეზე და ბრწყინვალებას უკარგავდა. შეშფოთებულმა აშურბანიფალმა სასწრაფოდ ქურუმები იხმო.
–რატომ არ მაცნობეთ მოსალოდნელი მზის დაბნელების შესახებ?–უღრიალა.
გაოგნებული ქურუმები დუმდნენ.
–ახლავე გადათვალეთ 19756 დღე წარსულისაკენ, შემდეგ კიდევ ამდენივე და იმდენჯერ, სადამდეც გვაქვს წინაპართა ჩანაწერები. ჩადით ხელნაწერთა საცავში და მომახსენეთ, ნახსენებია თუ არა სადმე ამ დროთათვის მომხდარი დაბნელება მნათობისა?
ქურუმები დაფაცურდნენ, გაღიზიანებული მეფე აივანზე ბოლთას სცემდა და დრო და დრო ცას გახედავდა, რომელიც თანდათან იბინდებოდა.
* * *
მაღალი კარვის წინ მოსაუბრე არღუნ–ყაენმა და მისმა მხედართმთავარმა ვერ შენიშნეს, თანდათან როგორ იკლო მზის მცხუნვარებამ.
_კავკასიონის მთებში გიბრძანებ გალაშქრებას, იახოვე–ნოინო!
–საქართველოში?
–არა, ქართველთა მეფემ თავისივე ხელით აღგვიწერა მთელი ქონება და ყველა მისი საჭურჭლე დავაცარიელეთ, დიდძალი სიმდიდრის პატრონი ყოფილა. ბაგრატოვანთა ნათესავები არიან ალანთა მეფეები და ვეჭვობ, მათთან გადამალავდა დანარჩენს. თავიანთ მაღალ მთებს შეფარებული ალანები გვეურჩებიან, ხარკის მოცემაზე უარს ამბობენ. დაარბიე მათი ქვეყანა და სისხლად აქციე მათი მდინარეები, იქნებ მათ საჭურჭლეებსაც მიაგნო.
–ასრულებულ იქნება ბრძანება შენი, დიდო ყაენო! გალაშქრებამდე, ერთ თხოვნას შემოგბედავ, თუ არ გამიჯავრდები...
–დღეს კარგ ხასიათზე ვარ, ყველა ჩემი მტერი დავსაჯე და თქვი, რაც გინდა,–აგისრულებ!
–შენი სამართალი უეჭველია მთელს დუნიაზე! სამართლიანობით სახელგანთქმულები ხართ დიდი ილხანები, ამიტომაც მოჰკვეთე თავი დემეტრე ქართველთა მეფეს და ამით დიდი სიბრძნე დაგვანახე ქვეშევრდომებს. ჩემს თხოვნას თუ ყურად იღებ და მრისხანებას მოწყალებად გადააქცევ, ამით კიდევ ერთხელ გამაოცებ შენი სიდიადით, უძლეველო!
–კარგი, რა მეხოტბესავით გაილექსე, მითხარი რას მთხოვ?
–დემეტრეს მცირეწლოვან ვაჟს ნუ დასჯი მამამისის მუხანათობისათვის, მისი თავი მე მაჩუქე, მბრძანებელო!
ყაენს სახე აელეწა, გაცოფებულივით დორბლი გადმოუვიდა ტუჩიდან და ის იყო, უნდა ეღრიალა თავხედი ნოინისათვის, რომ ხალხის ყვირილმა შეაჩერა. ყველა ცას აჰყურებდა და ხელს გაშავებული მზისაკენ იშვერდა.
–ეს რა ხდება?–ნოინის ხმა შიშმა დაბზარა.
იაჰ–ვემ მზეს ახედა, ტუჩებზე ირონიული ღიმილი გაუკრთა.
–მზეც ამას გთხოვს, დიდო ყაენო, ამიტომაც დაიბურა პირი! მაჩუქე დავითის თავი და თუ ისევ არ გაანათოს, თავი მომჭერი!
–იქნებ მართალიც ხარ... ჩემ ხალხში მხოლოდ შენ კითხულობ წიგნებს და სიბრძნის მარგალიტებს ჰკრებ. კარგი, შენი იყოს ეგ ბიჭი, ოღონდ ახლავე თუ არ გათენდა...
–შენი ხმალი და ჩემი კისერი!–არ დაამთავრებინა სიტყვა გაღიმებულმა ნოინმა.
* * *
განა არ შეეძლო მენაშეს ვაჟის გადარჩენაც იაჰ–ვეს? მაგრამ მოკვდათათვის შეუცნობელია გზანი უფლისანი: როგორც უნდა, ისე დაარღვევს თავისსავე დადგენილ კანონებს, თუ მოისურვა – მზესაც დააბნელებს უდროოდ.
ქურუმებმა ხმის კანკალით მოახსენეს აშურბანიფალს, რომ ვერაფერი აღმოაჩინეს მატიანეებში, -მზის დაბნელება წელს არ უნდა მომხდარიყო.
–განრისხებულია დიდი ქალღმერთი თუ... რომელ ღმერთს შეეძლო, ბუნების კანონზომიერება დაერღვია?-ფიქრობდა აღელვებული. ამასობაში კი შავი დისკო მთლად გადაეფარა მზეს და აშურში ბნელი ჩამოწვა, –არც ერთ კერპს არ შესწევს ძალა, უდროოდ დაჩრდილოს იშთარის სახე, არც ერთს, გარდა... ებრაელთა უხილავი ღმერთი იზამდა ამას! მირისხდება მის მიერ, მისი ხალხისთვის მეფედ დადგენილის დატყვევებისთვის!–განმარტა და შვებით ამოისუნთქა: გაურკვევლობაში ყოფნაა რთული, თორემ, უბედურების მიზეზი თუ იცი,–გამოსავალსაც იპოვი.
–საპყრობილის უფროსს უხმეთ! თუ ცოცხალია იაგუდუს მეფე, დაუყოვნებლივ გამოუშვას და გაამგზავროს თავის ქვეყანაში!
ქურუმები ადგილიდან არ იძვროდნენ და თვალს ხან განრისხებული მეფისაკენ აპარებდნენ, ხან – დაბნელებული მნათობისაკენ და აჰა, გამოჩნდა ნამგლისებრი ნათელი მის კიდეზე,- შვებით ამოისუნთქეს.
„სწორად გადავწყვიტე! თავი დაანება ებრაელთა ღმერთმა იშთარს, დიდი ქალღმერთი კვლავ გაანათებს აშურს თავისი სხივებით!”-დამშვიდდა აშურბანიფალი.
მზე არ დაბნელებულა მაშინ იუდეაში. არც საქართველოში დაბნელებულა.
30.12.2010
-----------------------------------------
*აქ და შემდგომში ციტატების ამონაკრები ბიბლიიდან და მატიანეებიდან ბრჭყალებშია მოყვანილი.
** გაერთიანებული საქართველოს მეფეების სათვალავში დემეტრე თავდადებულიც მეთოთხმეტეა.
