იფიქრა, ალბათ, რამე შემეშალაო და გაკვეთილის თხრობა გააგრძელა. ბავშვებს თითქოს სიცილის ჭინკა შეუჩნდათ, ვერ ჩერდებოდნენ, მიუხედავად იმისა, რომ მასწავლებელმა, სიჩუმისკენ მოწოდების ნიშნად, კალამი რამდენჯერმე დააკაკუნა მაგიდაზე. ლუკას სირცხვილის ოფლმა დაასხა და დადუმდა.
-კაი, დაჯექი, გეყოფა... აბა, ახლა შენ გამოდი დაფასთან, უშნოდ რომ იკრიჭები.
ლუკა აჭარხლებული დაჯდა, თავი ჩაღუნა და გვერდზე აღარ იყურებოდა. ესმოდა, დაფასთან გაძახებული როგორ წვალობდა არნასწავლი გაკვეთილის კარნახის ყურმოკვრით მოყოლას, მაგრამ ამაზე კლასს არ ეცინებოდა. ტანსაცმელზე ან გარეგნობაზე დაცინვაც გამორიცხა - მაშინ ამას პირველივე გაკვეთილზე შენიშნავდა. დარჩა მხოლოდ ერთი ვერსია: ბავშვებს მისი კუთხური კილო ეხამუშებოდათ. ბუნდოვნად გაახსენდა ვიღაცის ნათქვამი, - მეგრელებს ამის გამო დაგვცინიანო, - მაგრამ მაშინ ვერ წარმოიდგენდა, თუ ეს მართალი იყო. ლუკასაც თავიდან ეუცნაურა ასოების გაწელვით, რაღაცნაირი გადატყლარჭული გამოთქმები, როგორც ზოგიერთი მისი თანაკლასელი საუბრობდა, მაგრამ არ გასცინებია. საქართველოს ყველა კუთხეში რომ სხვადასხვანაირი კილოა, ეს ხომ ყველამ იცის და ამაში დასაცინი რა უნდა იყოს?!
სცადა, ევარჯიშა, თბილისელებისათვის მიებაძა და გაეკონტროლებინა წარმოთქმა, მაგრამ ბავშვობიდანვე შეჩვეული რბილი „ლ“-ს სწრაფად დაძლევა ადვილი არ აღმოჩნდა. ამიტომ, უმეტესწილად დუმდა. როცა ჩუმად იყო, არავინ დასცინოდა. გაკვეთილი მას მერე აღარ მოუყოლია, მოკლედ პასუხობდა: „არ ვიცი“. არადა, აშკარად, სხვებზე ცუდად არ იცოდა. იმას, რომ წერით დავალებებში რატომღაც კარგ ნიშნებს იღებდა, ყურადღება არავინ მიაქცია. მასწავლებლებს თავისი საზრუნავი ჰქონდათ - როგორმე გამოემუშავებინათ მწირი ხელფასი ისე, რომ ნაკლები ნერვები დაეხარჯათ.
არათუ ლუკას პრობლემები, თავად მისი არსებობაც კი არავის ადარდებდა სკოლაში: არც თანაკლასელებს და არც მასწავლებლებს. სხვა სკოლაში გადასულიყო? აზრი არ ჰქონდა, იქაც დასცინებდნენ. კვირაში ხუთ, ჯოჯოხეთად ქცეულ დილას მხოლოდ იმიტომ უძლებდა, რომ მამა ეცოდებოდა, რომელიც სახლში გვიან და გადაღლილი ბრუნდებოდა. რამდენჯერმე შენიშნა, რომ მამამ მკერდზე ხელი წაივლო და გაფითრდა. ლუკას შეშინებულ თვალებს რომ წააწყდა, ნაძალადევად გაუღიმა: - არაფერია, გამოვლისო.
-მაა, წადი რა ექიმთან...- სთხოვა რამდენჯერმე მორიდებულად, მაგრამ ექიმის კონსულტაციისა და გამოკვლევების ფული რომ არ ჰქონდა, ეს თავადაც იცოდა, - ბინის ქირისა და საჭმლის ფულს ძლივს შოულობდა. იმედს არ კარგავდნენ, რომ დედა იშოვიდა კარგ სამსახურს და მისი გამოგზავნილი ფული შეეშველებოდათ. ბევრჯერ უფიქრია: „ნეტა მეც წავყოლოდი დედას საბერძნეთში“. ერთი ვიზისა და ბილეთისთვის საჭირო ფულიც ძლივს შეაკოწიწეს: ისედაც ვალებში ჩავარდნილი ოჯახისთვის ნათესავ-მეზობლებს უკვე ეძნელებოდათ ფულის სესხება, ამიტომ დედამ ძველი დროიდან შემორჩენილი სამკაულები სულ გაყიდა.
ლუკა გაჩერებაზე იდგა და ავტობუსს ელოდა. ორი, პეწიანად ჩაცმული ქალბატონი ტაქსს ხელს უქნევდა. მუხრუჭებმა დაიღრჭიალეს, ქალმა კარი გამოაღო და მძღოლს ჰკითხა:
-გრიბოედოვის ქუჩაზე რამდენად გამიყვან?
ტაქსისტი რუსული გვარის გაგონებაზე მთლად დაიბნა და რაღაც ჩაილუღლუღა. ქალმა კარი ამრეზით მიუჯახუნა და დაქალს ჩაულაპარაკა:
-გადაივსო ეს ქალაქი სოფლელებით... ვერ დაეტევიან თავიანთ სახლებში?!
ლუკას სოფელი გაახსენდა: ლურჯი, კამკამა ცა, შორიდან მომზირალი დათოვლილი მთები... რა თქმა უნდა, სახლში ერჩივნა. ბებო რომ ცოცხალი ყოფილიყო, ახლაც იქ იქნებოდა, არ მოუწევდათ ამ უზარმაზარ ქვის სკებში მიკარგულ ერთ პატარა ოთახში შეყუჟვა. ბებიის ალერსიანი ხმა მოაგონდა და გული შეეკუმშა:
-შენ წადი სკოლაში, შვილო, მე ყანაში წავიმუშავებ. რომ მოხვალ, ცხელ-ცხელ ხაჭაპურს დაგახვედრებ, - თბილი ტუჩების შეხებას შუბლზე ახლაც გრძნობს, არ ავიწყდება. არც ის დღე ავიწყდება...
მოშიებულმა აირბინა აივნის კიბე, მაგრამ კარის შეღებისას ფქვილისა და ცხობის სურნელმა ნესტოებში არ შეუღიტინა. ისეთი სიჩუმე იდგა, თითქოს ეკლესიის ზარები რეკავენო. ლუკა მეზობელთან გაიქცა და შეშფოთებულმა შესძახა:
-ლამზირა დეიდა, ბებო თქვანთანაა?
ბებო სხვაგან არსად გადიოდა. უარი მოესმა თუ არა, გამობრუნდა და დასუსტებული ფეხები წაათრია. ეზოში ჩამოჯდა და ჩანთა იქვე დააგდო. პატარა არ იყო და ესმოდა, რა არის სიკვდილი. იმედის ნაპერწკალი ოდნავღა ბჟუტავდა. საშინელების მოლოდინით დაზაფრულმა, ტანი მაინც ასწია და ყანისაკენ წალასლასდა, თან გულში იმეორებდა: „ბებო ცოცხალი იქნება... ღმერთო, ბებო ხომ ცოცხალი იქნება?!“
არა, არ უშველა ლოცვამ. წამოზრდილი სიმინდების სიმწვანეში გამოკრთა მიწაზე მიწოლილი მოხუცის ბნელი სილუეტი. იქვე მიგდებულმა თოხმა ბავშვს დარცხვენილად, პატიების თხოვნით ამოხედა. შუადღის მზე კაშკაშს აგრძელებდა, მაგრამ ლუკასთვის ცხოვრება განაცრისფრდა...
ავტობუსი გაჩერდა და კარები ჭრიალით გააღო. სხვებთან ერთად შეიჭეჭყა და ცხვირი ვიღაცის ტყავის ქურთუკს მიაბჯინა. რამდენიმე გაჩერების შემდეგ, მეტროს სადგურთან, ხალხი ჩავიდა და შეხალვათდა. ლუკა ბილეთების სალაროსთან მდგომ ახალგაზრდა შავკანიანს მიაჩერდა: ასეთი შავი კაცი ჯერ არ უნახავს.
ჯინსის უკანა ჯიბეში რვეულჩაჩურთული ორი სტუდენტი ბიჭი ავტობუსში ამოვიდა და ბილეთის აღება დააპირეს.
-გაწიე ბინძური ხელი, შენი დედა მოვ....! - შეუღრინა ერთ-ერთმა შავკანიანს.
ზანგმა შეურაცხყოფა არ შეიმჩნია, ვითომ ქართული არ ესმოდა, მაგრამ სახელურს ხელი გაუშვა და ცოტა გვერდზე მიდგა.
-არ მომრავლდენ აქ ეს მაიმუნების ნაბიჭვრები?! - ზიზღით მოხია ბილეთი ქართველმა.
ლუკამ ავტობუსში მსხდომ ბიძია-დეიდებს გადახედა. წარბი არავის შეუხრია, თითქოს თავხედ ახალგაზრდას არავინ დაუმცირებია: შავკანიანი ადამიანი მათთვის აჩრდილი იყო.
ამათ ყველა ეზიზღებათ, ვისაც მათნაირი კანის ფერი არა აქვს, ან მათნაირად არ ლაპარაკობს, ან არ ლოცულობს, ან...
ერთმანეთიც ეზიზღებათ, მაგრამ ვერ ბედავენ თავდასხმას, თუ არ შეგნიშნეს, რომ სუსტი ხარ და თავს ვერ დაიცავ. თუ დაბალ ღობედ მიგიჩნიეს, ჩაგწიხლავენ და გადაგივლიან, რომ სხვებზე აღმატებულობით მაინც გაილაღონ თავი, სხვა რომ არაფერში უმართლებთ.
ლუკას ისევ ძალუმად მოაწვა მშობლიური სოფლის ნოსტალგია. იქ გაჭირვებული ეცოდებათ, ხელს უმართავენ, ცუდ ამბავს რომ იგებენ, შეიცხადებენ... სხვისი კარგის გაგონება ხან შურთ, ხან - უხარიათ, გააჩნია... თუ შენიანია და „გაიქაჩა“, ხელს აუცილებლად წაგაშველებს, თან წაგიყვანს, მოგაღონიერებს. სხვაგან, თურმე, ამას „მეგრელების კლანურობას“ ეძახიან და ვერ იტანენ, მაგრამ ცუდი რა არის იმაში, რომ შენიანს დაეხმარო? ეტყობა, ასე, დამშეული მხეცებივით ერთმანეთის გლეჯაა „ცივილიზაცია“. არც გაუხდებოდათ სოფლიდან წამოსასვლელად საქმე, რომ არა ყაჩაღების პარპაში.
მაშინ პატარა იყო და კინოკადრებივით ახსოვს, როგორ შემოვარდნენ სახლში შავნიღბიანები. ზოგს ჭრელი ხაკისფერი სამხედრო ფორმა ეცვა, ზოგს-ნაცრისფერი. მამა რუსეთში იყო წასული, კაპიკების საშოვნელად, და ორი ქალი რას გაუმკლავდებოდა შეიარაღებულ ბანდიტებს?! განმკითხავი არავინ იყო, ქვეყნის სხვადასხვა კუთხიდან მოხვეტილი ნაძირალები დათარეშობდნენ, ვითომ აფხაზებთან საომრად წამოსულები. მეზობელს მანქანა წაართვეს, და იმის დაკვნესებისთვის, -ამას რად მიკეთებთო, - საკუთარ ჭიშკართან დააყენეს, ავტომატის ჯერი მიუშვეს და ჩაცხრილეს.
წინააღმდეგობას აზრი არ ჰქონდა, მთავარია, ცოცხლები გადარჩენილიყვნენ. ამიტომ მისცეს, რაც ფული ჰქონდათ. ბანდიტებმა სახლი გადააქოთეს, მაგრამ ოქროულობა ვერ იპოვეს. - არა გვაქვს, გავყიდეთო, - დააჯერა ბებიამ.
-ქუჩის პირას რომ მაღაზიაა, თქვენია, ხომ? - დაიღრიალა ერთმა და ავტომატის ლულა მიუშვირა დედას. გასაღები ხელისკანკალით მისცა. ნისიად წამოღებული საქონლიდან არაფერი დატოვეს, ნადავლი მანქანაზე დატვირთეს და წაგრიხინდნენ.
ბებო იმ საშინელი ღამის მერე მოფამფალდა, მაგრამ არ იმჩნევდა, დედას ნაოჭები გაუჩნდა. პატარა მაღაზიის დახლების შესავსებად საქონელი ვალით აღარავინ მისცა, - ჯერ წაღებულის ფული დაგვიბრუნეთო. რაღა ექნა დედას, ვალების გასასტუმრებლად გადაწყვიტა უცხოეთში წასვლა. დამშვიდობებისას გულში ჩაიკონა ლუკა და სთხოვა:
-კარგად ისწავლე, ჩემო ბიჭო, არ შემარცხვინო.
ლუკა პირნათლად ასრულებდა დედის ამ თხოვნას, სანამ ბებო ცოცხალი იყო. გასვენებაზე მამა ჩამოვიდა და აღარ წასულა შორეულ რუსეთში. მიწაზე ოროყიანი თოხის რტყმით მოწეული მოსავლის ბაზარზე გაყიდვით თავს ვერ ირჩენდნენ - გლეხის შრომას ფასი არ ჰქონდა. გადაწყვიტა, თბილისში ეცადა ბედი. ამბობდნენ, რომ მხოლოდ იქ შეიძლებოდა რაიმე სამუშაოს შოვნა, დანარჩენი საქართველო სიღარიბისგან სულს ღაფავდა.
გაოცებისგან თვალებდაჭყეტილი შესცქეროდა ლუკა მრავალსართულიან გიგანტებს - კორპუსებს, მოძრავ კიბეებს - ესკალატორებს, მეტროს მიწისქვეშეთიდან ფასკუნჯებივით რომ ამოჰყავთ ხალხი. მოჭყვიტინე მანქანების ხმაურისაგან თავიც კი ასტკივდა. მერე შეეჩვია, მაგრამ თავს სულ ჭიანჭველების უზარმაზარ ბუდეში მოხვედრილ პაწაწინა მწერად გრძნობდა.
პარასკევი დღე იყო და დილით მამამ ოცი ლარი მისცა: სკოლის შემდეგ გაიარე, ქალაქის ცენტრი დაათვალიერე, რამეს შეჭამ, ან კინოს ნახავო. ლუკა თავისუფლების მოედანზე ამოვიდა და გაშტერდა: ერთად შეკრებილი ამდენი ხალხი არასოდეს ენახა. მაღალსვეტებიანი ყვითელი შენობის წინ კიბეებზე ერთი ჯგუფი ასულიყო, მათ შორის - რამდენიმე ანაფორიანი მღვდელი. ხელში მეგაფონები ეჭირათ და გაჰკიოდნენ, ვიღაცები მოდიანო. რუსთაველის პროსპექტი ხალხს და პოლიციას გადაეკეტა, მანქანები არ მოძრაობდნენ.
გადარეული სახეების შემხედვარე ლუკამ გაიფიქრა: „ვაი, ისევ ომი ხომ არ დაიწყო?“ მალევე უარყო ეს აზრი: მტერი რომ შემოსეოდა თბილისს, ხალხი ქუჩაში კი არ გამოვიდოდა, ჩვეულებისამებრ, შეიყუჟებოდნენ სახლებში და იმის ფიქრს დაიწყებდნენ, დამპყრობლის მიერ დასმულ ახალ მთავრობას როგორ მოვერგოთო. მხოლოდ ერთეული, გულანთებული ვაჟკაცები თუ გაიწევდნენ მტერთან საბრძოლველად.
ლუკამ ხალხის ჯგუფებს შორის გზა გაიკვლია. ზოგს ხის დიდი ჯვარი ეჭირა, სხვები უცნაურ დროშებს აფრიალებდნენ და იგინებოდნენ. კინო „რუსთაველში“ შესვლას აზრი არ ჰქონდა და იფიქრა: „ავუყვები ამ ქუჩას „მაკდონალდსამდე“, ერთხელ მაინც გავსინჯო ეს მაკ-ბურგერი, ბიჭები რომ ტრაბახობენ-ხოლმე“.
შეჯგუფებულ ხალხში გზა გაიკვლია და ყური უგდო. ზოგი მთავრობას აგინებდა, ზოგი - ამერიკას. ცხოვრებისგან გამწარებულები თავისი უბედურების მიზეზს სხვაგან და სხვაში ეძებდნენ, რომ დაგროვილი ბოღმა ამოენთხიათ. სათითაოდ, ალბათ, კრინტსაც ვერ დაძრავდნენ, მაგრამ ერთად თავშეყრისას ძალა მოსცემოდათ.
ყოველი შემთხვევისთვის, ტროტუარზე გააგრძელა გზა, სადაც კანტი-კუნტად ხვდებოდნენ გამვლელები, რომლებიც თავიანთ საქმეზე სადღაც მიეშურებოდნენ. მათ სახეებზე დაბნეულობა უფრო იკითხებოდა, ვიდრე მობობოქრე ხალხის მასისადმი თანაგრძნობა.
„მაკდონალდსში“ შევიდა, ერთი მაკბურგერი იყიდა. ჩამოჯდომა დააპირა, მაგრამ ამ დროს გარედან ხმაური მოისმა და ყველამ გასასვლელისკენ გაიწია, სეირის საყურებლად. ლუკაც გარეთ გამოვიდა და „ვეფხისტყაოსნის“ ავტორის ძეგლთან დადგა. რუსთაველი სადღაც შორს იყურებოდა, თითქოს არ უნდოდა დაენახა, როგორ მისდევდა გავეშებული ბრბო ოციოდე წლის ბიჭს, რომელსაც მხოლოდ ის დანაშაული მიუძღოდა ამ ხალხის წინაშე, რომ ჭრელი პერანგი ეცვა, და არა - სხვებივით შავი. გაქცეულს ორი წამოეწია და „შენი იეღოველი დედა მოვ....“-ის ძახილით ურტყეს ხის ჯვარი, სანამ თავი არ გაუტეხეს და დასისხლიანებული ძირს არ დააგდეს. ჟინი რომ მოიკლეს, მერე ვიღაც სხვას გამოეკიდნენ: - ჩემი დედა ..., ბლანჟეიანი პიდარასტი! მოკალით, მაგისი!
ლუკას პირი გაუშრა და ლუკმა ლამის ყელში გაეჩხირა. ისევ მოაწვა საკუთარ სახლში დაბრუნების ძლიერი სურვილი, რომ ამ გამხეცებულ ხალხს გასცლოდა.
რატომ უქვავდებათ ქალაქში მცხოვრებ ადამიანებს გული? ალბათ, ერთმანეთს რომ არ იცნობენ, ეშინიათ და ყველა მტერი ჰგონიათ. სოფელში კი სიმშვიდეა, ყველა ერთმანეთს იცნობს, სხვისი ამბავი აინტერესებთ და ჭორაობით იხალისებენ თავს. ქალაქელები რკინის კარებებით დაცულ გალიებში არიან შეკეტილები, მანქანების შუშებსაც კი ამუქებენ, რომ ადამიანების გაჭირვება არ დაინახონ და გული არ შეუტოკდეთ, თუ შერჩენია კიდევ მათ გულს ამის უნარი.
იქ, სოფელში, მოჭკუასუსტო და ხელიდან წასულ გოგოსაც კი ზრდილობიანად ელაპარაკებიან, ზურგს უკან კი გაჰკილავენ-ხოლმე, „ბოზი ცირაო“, მაგრამ, თითქოს ეცოდებათ კიდეც. მარტოხელა გიჟ ბორიასაც პატრონობენ, ხან საჭმელს შეაწვდიან, ხან - ფულს სჩუქნიან, რომ შიმშილით არ მოკვდეს.
აქ კი... ამასწინათ მეტროში შემოსულ, ასე, ოთხმოცდაათს მიტანებულ მოხუცს არავინ დაუთმო ადგილი, ალბათ, რახან „ბანძად“ ეცვა. საწყალი ბოძს ეჭიდებოდა სუსტი მტევნებით, რომ არ დაცემულიყო. ლუკამ შენიშნა, როგორი თხელი კანი ჰქონდა გადაკრული მოხუცს ძვლებზე. ბოლოს ერთ, შუახნის ქალს რომ ამოასხა და დაჰკივლა აიფონებში თვალჩარგულ ახალგაზრდებს, მაშინღა იკადრეს წამოდგომა.
იქ - თითქოს სამყაროს ცენტრში გრძნობ თავს და ა დ ა მ ი ა ნ ი ხარ, აქ - თუნდ ბრბოს წინაშე გაგიფშეკია ფეხები, ზედ არავინ შემოგხედავს. როგორც იმ ღამეს, როცა ყველას ესმოდა ლუკას ღრიალი: მიშველეეთ, მამა მიკვდებაო, და არავინ გამოხედა, რომ სასწრაფოსთვის მაინც დაერეკათ.
იმ ღამეს მამა, როგორც ყოველთვის, გვიან და დარდისაგან კრიჭაშეკრული მოვიდა. არ უვახშმია, იმის თავიც კი არ ჰქონდა, რომ ლუკასთვის რამე ეკითხა. საწოლზე მიწვა და ასე, გაუხდელად მიეძინა დაღლილს. ლუკამ სცადა გაღვიძება, მაგრამ ბურანიდან ვერ გამოიყვანა, მხოლოდ ფეხსაცმელების გაძრობა შეძლო.
გვიან ღამით, გამთენიისკენ, მამის საწოლის მხრიდან ხრიალი მოესმა. შეშინებული წამოხტა და შუქი აანთო. მამას სახე გასწითლებოდა, სილურჯე დაჰკრავდა და ჰაერის ჩაყლაპვას ლამობდა, ხროტინებდა.
-ბაბა, მუქ გაღოლ? ბაბა, ვა ღურა!* -ეცა ლუკა, მაგრამ მამა ვერ პასუხობდა, პირიდან სისხლნარევი დუჟი გადმოსდიოდა და კუნთებს ჭიმავდა, თითქოს რაღაცას ებრძვისო.
ლუკა პერანგისამარა გამოვარდა სადარბაზოში, ყვიროდა, მშველელს უხმობდა... მერე ისევ ოთახში შევარდა. მამა დაწყნარებულიყო, აღარ იბრძოდა და... აღარც სუნთქავდა.
„რატომ მიმატოვე მამა, რატომ არ წახვედი დროზე ექიმთან, ხომ გთხოვდი?“ - ცახცახებდა კუთხეში მიყუჟული ბიჭი და ვერ ბედავდა თვალების გახელას, რომ ცრემლის ბინდს იქით მამის უძრავი ცხედარი არ დაენახა.
დარჩა ლუკა მარტო, გაცოფებულ ვირთხებად ქცეულ თანამემამულეთა შორის, იმ რწმენით, რომ თავად სულ "სოფლელი" იქნებოდა, მაგრამ ასეთი არასოდეს გახდებოდა. დაიფიცა, რომ ბეტონისა და ასფალტის ჯუნგლების საცეცები მის გულამდე ვერ მიაღწევენ და ვერ გაუქვავებენ.
_____________________
*მამა, რა მოგდის? მამა, არ მოკვდე!
