აზერბაიჯანული ჩალის გემო

„დიდი აბრეშუმის გზად“ წოდებულ აღმოსავლეთ-დასავლეთის სავაჭრო დერეფანში საქართველოსთვის სატრანზიტო ფუნქციის მინიჭებით, გლობალურ ეკონომიკაში ჩვენი ქვეყნის აქტიურად ჩართვის იდეაში, ბაქო-თბილისი-ახალქალაქი-ყარსის სარკინიგზო მარშრუტის შექმნა ჯერ კიდევ „ვარდების რევოლუციამდე“ მოიაზრებოდა. სააკაშვილის ხელისუფლებამ არა თუ უარი არ თქვა მასზე, როგორც „შევარდნაძისეულ პროექტზე“, არამედ მის პრაქტიკულ ხორცშესხმას მიჰყო ხელი. ამიერკავკასიის სარკინიგზო ქსელის თურქეთთან, ხოლო ბოსფორის სრუტეში გამავალი სარკინიგზო გვირაბის „მარმარაის“ მშენებლობის დასრულების შემდეგ - ევროპასთან დასაკავშირებლად, მარაბდა-ახალქალაქის 178 კმ-იანი ცალხაზიანი რკინიგზის რეაბილიტაცია-რეკონსტრუქცია და ახალქალაქიდან ყარსამდე ახალი ხაზის მშენებლობა გადაწყდა, რამაც სხვა მეზობლების უკმაყოფილება გამოიწვია.

აფხაზეთის გავლით სარკინიგზო მიმოსვლის ბლოკირების გამო, ახალი რკინიგზის ექსპლოატაციაში შესვლამდე, ბაქოდან ევროპისკენ სარკინიგზო ტვირთების გადაზიდვა მხოლოდ რუსეთის გავლითაა შესაძლებელი, ან ბათუმისა და ფოთის პორტებში გემებზე მათი გადატვირთვაა საჭირო. ახალქალაქსა და ყარსს შორის 105 კი­ლო­მეტ­რი სიგ­რ­ძის ლიანდაგის დაგება ( 75 კი­ლო­მეტ­რი თურ­ქე­თის ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე, 29 კი­ლო­მეტ­რი კი - სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე) რუსეთის მიმართულებას უალტერნატივობას უკარგავს და, საზღვაო გზით გადაზიდვის საჭიროების გამორიცხვით, უფრო ეფექტურს ხდის. მიუხედავად იმისა, რომ ამიერკავკასიაში რუსეთის პეტროპოლიტიკური ინტერესები ამ პერიოდისთვის უკვე შეილახა ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის ნავთობსადენის და შაჰ-დენიზის საბადოდან სამხრეთ კავკასიის მილსადენით ბუნებრივი აირის ევროპისკენ ტრანსპორტირებით, კასპიის ზღვიდან ევროპისკენ, თურქეთის გავლით, სარკინიგზო დერეფნის გაჭრას ის მდუმარედ შეხვდა, შესაძლოა, იმის გამო, რომ   ბაქო-თბილისი-ყარსის პროექტით ასევე შესაძლებელი იქნება დერეფნის გახსნა, რომელიც რუსეთს თურქეთთან დააკავშირებს, რაც ორ ქვეყანას შორის სულ უფრო მზარდ სავაჭრო ურთიერთობებზე დადებითად აისახება.

მოსკოვისგან განსხვავებით, ერევანი თბილისის ყარსთან სარკინიგზო კავშირის დამყარების პროტესტით შეხვდა. სომხეთს სურდა, ბაქო-ყარსის რკინიგზას მის ტერიტორიაზე გაევლო და თავს მნიშვნელოვან რეგიონულ პროექტებში ჩართულობისგან  გარიყულად თვლიდა. აზერბაიჯანთან მთიანი ყარაბაღის გამო მინავლებული სამხედრო კონფლიქტისა და თურქეთთან ისტორიულად არაკეთილმეზობლური ურთიერთობის ფაქტორებმა მარშრუტის არჩევაზე გადამწყვეტი მნიშვნელობა იქონია: ცხადია, ორივე ქვეყანამ თავი აარიდა, რომ მათი დამაკავშირებელი სტრატეგიული რკინიგზა არამეგობრული სახელმწიფოს ტერიტორიაზე და, შესაბამისად, მის გარკვეულ კონტროლს ქვეშ მოქცეულიყო. საპასუხოდ აშშ-ში სომხური ლობის აქტივობით ჩვენი „სტრატეგიული პარტნიორი“ პროექტის დაფინანსებას გამოეთიშა. მიუხედავად ამისა, ბაქომ და ანკარამ ძირითადად საკუთარი ფინანსებით გადაწყვიტეს რკინიგზის გაყვანა, ხოლო საქართველოს ტერიტორიაზე ჩასატარებელი სამუშაოებისთვის ჩვენს ქვეყანას აზერბაიჯანმა პირველ ეტაპზე 200 მლნ. 1%-იანი , მეორე სტადიაზე კი 575 მლნ. 5%-იანი აშშ დოლარის ოდენობის 25-წლიანი კრედიტი მისცა.

ასეთი წინაისტორია უძღოდა პროექტს, რომლის მიხედვითაც სარკინიგზო მა­გის­ტ­რა­ლის მშე­ნებ­ლო­ბა 2007 წელს და­იწყო, ხოლო პირ­ვე­ლი მა­ტა­რე­ბე­ლი ბა­ქო-თბი­ლი­სი-ყარ­სის მი­მარ­თუ­ლე­ბით 2013 წლის ბო­ლოს გა­ივ­ლის. 

რკინიგზის ექსპლოატაციაში შესვლამდე ერთი წლით ადრე საქართველოს ახალ პრემიერ-მინისტრს ეჭვები გაუჩნდა. გაზეთ „რეზონანსისთვის“ მიცემულ ინტერვიუში ბიძინა ივანიშვილმა განაცხადა: "ყარსი-ახალქალაქის რკინიგზის მშენებლობა კითხვებს ბადებს. ამაზე, შესაძლოა, კითხვის დასმა აზერბაიჯანში ვიზიტის დროსაც მომიწიოს და ჩვენს მეგობარ ქვეყანას ძალიან რბილად ავუხსნათ, რომ რაღაც ეტაპზე ეს, შესაძლოა, ჩვენთვის არ იყოს სასარგებლო და დარეგულირება სჭირდება".  პირველი კითხვა პროექტის გარემოსდაცვით ასპექტებს შეეხებოდა, რასაც მასთან ოპოზიციაში მყოფი  მიხეილ სააკაშვილი უმალ გამოეხმაურა: „ამ პროექტზე იმის თქმა, რომ თურმე ეკოლოგიას ემუქრება, მიუღებელია".

ზოგადად, დაგეგმილი მშენებლობების გარემოსდაცვით ასპექტებზე კითხვების დასმა უპრიანია ტექნიკური პროექტის შედგენამდე, როდესაც სარკინიგზო ხაზის მარშრუტი ისაზღვრება და მისი გარემოზე ზემოქმედების შესაძლო ნეგატიური ასპექტების შეფასება ხდება. ჯერ კიდევ პრეზიდენტის სავარძელში მჯდომი სააკაშვილისგან და პოლიტიკოსთა უმრავლესობისგან განსხვავებით, რომელთათვისაც უპირველესი ბაქო-ყარსის რკინიგზის გეოპოლიტიკური მნიშვნელობაა, იმ ქართველი სპეციალისტებისთვის, ვინც პროექტის გარემოზე ზემოქმედების შეფასების ანგარიშზე მუშაობდა, მშობლიური ბუნების დაცვისა და საკუთარი მოსახლეობის ინტერესები სულაც არ იყო მეორეხარისხოვანი. ამის თქმის საფუძველს შემდეგი ისტორია მაძლევს:

2007 წელს გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს მივმართე, რომ პროექტის განხორციელების შემდეგ, მნიშვნელოვნად გაზრდილი მიმოსვლის გამო, ქ.თეთრიწყაროსა და ქ.წალკაში რკინიგზასთან ახლოს მდებარე საცხოვრებელ უბნებში ხმაურის ემისია დადგენილ ნორმებს გადააჭარბებდა. სამინისტრომ  თავიდან მომიცილა და ოპერატორ კომპანიასთან გადამამისამართა. სახელმწიფოს მიერ საერთაშორისო რკინიგზის მშენებლობისთვის აღებული კრედიტიდან თანხების გამოყოფა მოსახლეობის ხმაურის დაცვისთვის გასატარებელი ღონისძიებებისათვის, იმის გათვალისწინებით, რომ საცხოვრებელ სახლებთან სიახლოვეში მიმავალი მატარებლებისგან გამოცემული ხმაურისგან ადამიანების დაცვაზე ჩვენში აქამდე არავის უზრუნია, მაშინ იდეალისტურ ოცნებას უფრო წააგავდა, ვიდრე რეალურად მიღწევად მიზანს, მაგრამ შპს „მარაბდა-კარწახის რკინიგზის“ ხელმძღვანელობა ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაციის („მწვანე კავკასია“) სახელით დაწერილ წერილს, ჩემდა გასაოცრად, ყურადღებითაც მოეკიდა და საპროექტო ორგანიზაციას დაავალა კიდეც, ხმაურის ზემოქმედების შემარბილებელი ღონისძიებებისთვის ლიანდაგებსა და სახლებს შორის ხეებისა და ბუჩქნარის „მწვანე ზოლების“ გაშენების იდეა, ხოლო იმ სახლებში, სადაც ეს საკმარისი არ აღმოჩნდებოდა - მეტალოპლასტმასის ორმაგმინიანი ფანჯრების ჩასმა გაეთვალისწინებინა. მიუხედავად იმისა, რომ ამისათვის საჭირო თანხამ თითქმის 800 ათას აშშ დოლარს მიაღწია, ყოველივე ეს პროექტის „გარემოზე ზემოქმედების შეფასების ანგარიშშიც“ აისახა და პროექტის ხარჯთაღრიცხვაშიც. ამ პრეცენდენტმა, სავარაუდოდ, შემდგომში იქონია გავლენა «თბილისის შემოვლითი რკინიგზის პროექტზეც», სადაც  ანალოგიური ღონისძიებები იქნა გათვალისწინებული და ადამიანების რკინიგზის ხმაურისგან დაცვის აქამდე უყურადღებოდ მყოფი საკითხის გათვალისწინების აუცილებლობა დამპროექტებელთათვის რუტინად იქცა.

ვფიქრობ, ამ მაგალითით ნათელი ხდება, თუ რამდენად გულისხმიერად იქნება მშენებლობის ეკოლოგიური ასპექტები გათვალისწინებული ამ საერთაშორისო პროექტში, რომლის გარემოზე ზემოქმედების შეფასების დოკუმენტი, ვეჭვობ, პრემიერ-მინისტრის მრჩევლებს ნანახი ჰქონოდათ, თორემ ამ მინიშნებას ბიძინა ივანიშვილს არ გააკეთებინებდნენ. როგორც ჩანს, აქ რომ არაფერი იქნებოდა ხელმოსჭიდი, ამას მალე მიხვდნენ და შემდგომში საქართველოს მთავრობის წევრები მხოლოდ პროექტის ეკონომიკურ ასპექტებზეღა ლაპარაკობდნენ. ისევე როგორც კოალიცია "ქართული ოცნების" ყოფილი წევრი, ბიძინა ივანიშვილთან დაახლოებული ექსპერტი გია ხუხაშვილი:

„კორიდორში ადრე ტვირთები როცა მოძრაობდა, ჯერ გადაადგილდებოდა რკინიგზით, შემდეგ კი პორტებით, ანუ ფულს შოულობდა როგორც რკინიგზა, ასევე პორტები. ამ შემოვლითი გზის (თბილისი-ყარსი)  მშენებლობით შეიძლება ამ ტვირთების რაოდენობა გაიყოს და პორტებში მოხვდეს ნაკლები რაოდენობის ტვირთები, რაც გამოიწვევს ბათუმისა და ფოთის პორტების შესუსტებას. ეს რისკი არ იყო კარგად თავის დროზე დათვლილი და, შესაბამისად, არც ხიფათი გაუთვალისწინებიათ“. 

საჯაროდ გაცხადებული ინფორმაციით, ბა­ქო-თბი­ლი­სი-ყარ­სის სარ­კი­ნიგ­ზო მა­გის­ტ­რა­ლის ექ­ს­პ­ლუ­ა­ტა­ცი­ა­ში შეს­ვ­ლის შემ­დეგ, მი­სი სა­შუ­ა­ლე­ბით დასწყისში წელიწადში 1.2 მლნ ადა­მი­ა­ნის გა­დაყ­ვა­ნა და 3.5 მლნ ტო­ნა ტვირ­თის გა­და­ტა­ნა იგეგ­მე­ბა, ხოლო სატ­რან­ს­პორ­ტო კო­რი­დო­რის მაქ­სი­მა­ლუ­რი გამ­ტა­რი­ა­ნო­ბა  17 მი­ლი­ონ ტო­ნა ტვირთს შე­ად­გენს, თუმცა ბიძინა ივანიშვილს, რატომღაც (?) გაცილებით მაღალი ციფრები მიაწოდეს: „საპროექტო სიმძლავრე და გამტარიანობა 25 მილიონ ტონამდეა და პატარა გარდაქმნების საშუალებით შესაძლოა, 40-დეც ავიდეს. არის საფრთხე იმისა, რომ პირველ ეტაპზე, როდესაც ახალი რკინიგზა მუშაობას დაიწყებს, ძველ რკინიგზას ტვირთბრუნვა შეუმცირდეს. ეს მქონდა მხედველობაში. ამავდროულად, რკინიგზის გარკვეულმა ნაწილმაც შესაძლოა, დატვირთვა ვერ მიიღოს“, - განაცხადა ივანიშვილმა.

ამჟამად მოქმედ საქართველოს რკინიგზას, რომელიც ბაქოს და, შესაბამისად, ცენტრალური აზიის ქვეყნებს ფოთისა და ბათუმის პორტებთან აკავშირებს, 20 მილიონი ტონა ტვირთის გადატანა შეუძლია. სწორედ მისი ტვირთების ნაწილის შეიძლება გადამისამართდეს ახალქალაქი-ყარსის მიმართულებით, თუმცა კი პროექტის შემუშავებისას ლაპარაკი იყო დამატებითი ტვირთების გადაზიდვაზე და არა არსებული მარშრუტის შეცვლაზე, მაგალითად, 2007 წელს, რკინიგზის მშენებლობის დაწყების ოფიციალურ ცერემონიალზე ითქვა, რომ პროექტის რეალიზებაში დიდი წვლილი შეიტანა ყაზახეთმაც, რომელმაც გადაწყვიტა 10 მილიონი ტონა ტვირთი სწორედ ამ რკინიგზით გადაიტანოს. ბაქო-თბილისი-ყარსის პროექტი ასევე მოიაზრება როგორც ალტერნატიული სატვირთო ტრანსპორტირების გზა ირანიდან მომავალი არსებული სატრანზიტო გზების ნაცვლად.

აზერბაიჯანში საქართველოს ახალი მთავრობის პირველ ოფიციალურ ვიზიტამდე პოლიტოლოგმა ვაფა გულუზადემ აღნიშნა, რომ „ყარსი-ახალქალაქის რკინიგზა შეიძლება არამომგებიანი იყოს საქართველოსთვის იმ თვალსაზრისით, რომ ის არ მოსწონს რუსეთს“, რითაც ბიძინა ივანიშვილის  მიერ რუსეთის ინტერესების შესაძლო გათვალისწინებაზე მიანიშნა. „ნაციონალური მოძრაობის“ პიარ-სტრატეგიაც ხომ სწორედ იმას ითვალისწინებს, რომ პრემიერი დიდი მეზობლის ინტერესების გამტარებლად წარმოაჩინონ საერთაშორისო საზოგადოების თვალში, თავად კი  პროდასავლელობის საკუთარ ერთგულებაში დაარწმუნონ ატლანტის ოკეანისგაღმელ-გამოღმელები. ბაქო-თბილისი-ყარსის პროექტის სარგებლიანობაში ივანიშვილის „დაეჭვება“ ამის დასადასტურებელ ერთ-ერთ არგუმენტად იქცა.

პრემიერ-მინისტრისთვის ამ საერთაშორისო რკინიგზის თაობაზე „კითხვები“ მისი მრჩეველ-ექსპერტების მიერ შეგნებულად იქნა „შეგდებული“ თუ მათი არაკვალიფიცირებულობის ბრალია, ამაზე თავად ივანიშვილმა უნდა გააკეთოს დასკვნები. ფაქტია, ამ საკითხების საჯაროდ გაცხადებით, შემდეგ კი - უარყოფით პრემიერი საკმაოდ უხერხულ მდგომარეობაში ჩააგდეს საერთაშორისო საზოგადოების თვალში.

ბაქოში ვიზიტად მყოფ ჩვენს დელეგაციას ილჰამ ალიევმა ასვა-აჭამა, მაგრამ პირშიჩალაგამოვლებულები გამოუშვა - ფორმალურად მაინც მოეწერათ რაიმე „ურთიერთგაგების კომუნიკესთვის“ ხელი, მაგრამ ამ დონეზეც ვერ ივარგა ჩვენმა დიპლომატიამ, რაც ვიზიტის სრულ მოუმზადებლობაზე მიანიშნებს. სააკაშვილს მიეცა  პრემიერ-მინისტრზე საქილიკო თემა, რის შანსსაც ის ხელიდან არასოდეს უშვებს.

ასეთი ფიასკოს გამო ივანიშვილმა, წესით, საკუთარი მრჩევლები კინწისკვრით უნდა გაყაროს, თუ მათი მჭერვმეტყველებით არ არის მონუსხული. ასე რომ არ იყოს, მას ეცოდინებოდა, რომ ამ პროექტს გარკვეული პრობლემებიც ახლავს, რომელთა მოხერხებული გამოყენებითაც შესაძლებელია ქართული მხარის მიერ ბაქო-თბილისი-ყარსის რკინიგზაზე კონტროლის ბერკეტების შექმნა, მაგრამ ეს მხოლოდ ქვეყნისთვის იქნება სასარგებლო და არანაირ „ხეირს“ არ მოუტანს მის გარემოცვას. ამ ფაქტორების საჯაროდ დასახელებისგან, ალბათ, თავშეკავება არის მიზანშეწონილი და პირადად ივანიშვილს მოვახსენებდი, ამის საშუალება რომ მქონოდა, მაგრამ ამის შესაძლებლობა, სამწუხაროდ, მის მხარდამჭერებს არ გვეძლევა, მიუხედავად მცდელობებისა.

კინოფილმში „იმერული ესკიზები“ საყოველთაოდ ცნობილი ეპიზოდია, სადაც მასწავლებელი რამდენჯერმე ეკითხება მოწაფეებს: -რა სარგებლობა მოაქვს მამალს?

ალბათ ბევრს აინტერესებს კითხვაზე პასუხი, თუ რა სარგებლობა მოაქვს პრემიერ მინისტრისთვის მის გარშემო მყოფ ზოგიერთ მამალსა და ინდაურს, რომელთა რჩევების მიყოლა ბიძინა ივანიშვილის იმიჯს არაფერს მატებს, თუ არ ვნებს.

სიმბოლოებთან მებრძოლი დონ–კიხოტების დრო

„ცვრიან ბალახზე თუ ფეხშიშველა არ გავიარე, რაა მამული?

წინაპართაგან წასულა ყველა, სხვა ხალხის ისმის აქ ჟრიამული...“

გენიოსმა გალაკტიონმა ორ სტრიქონში მოაქცია თეზისი, რომ თაობათა ცვლის მიუხედავად, ადამიანის მიერ სამშობლოს აღქმაში გადამწყვეტი მნიშვნელობა იმ გარემოსთან სიმბოლური ერთობის განცდას აქვს, რომელიც ბავშვობიდან ჩაგვებეჭდა.

 სიმბოლო წარმოადგენს საგნის, მოვლენის, ადამიანური ურთიერთობის ან საზოგადოებრივი ინსტიტუტის ხატებას, რომელიც შინაარსობრივად გამოეყო ამ ობიექტების ფიზიკურ არსს, ჩვენს ცნობიერებაში აღიბეჭდა და მეტაფიზიკური შინაარსი შეიძინა. სიმბოლოები ქმნიან  სამყაროს, რომელშიც ჩვენ სულიერად ვცხოვრობთ, რომელიც ახდენს  ხალხის, საზოგადოების, ქვეყნის ისტორიის მოწესრიგებას, ჩვენს კოლექტიურ ცხოვრებაში ერთმანეთთან აკავშირებს წარსულს, აწმყოსა და მომავალს. წარსულის სიმბოლოები: ზღაპრული გმირები, ისტორიული პერსონები, კულტურულ–არქიტექტურული ძეგლები, რომელთა მიმართ ერთნაირი დამოკიდებულება გვაქვს ყველას, ვინც თავს კონკრეტული ეთნოსის წარმომადგენლად მივიჩნევთ, ქმნიან კოლექტიურ მეხსიერებას, რომელიც ცალკეულ ინდივიდთა მექანიკურ მასას ხალხად გვაქცევს. ზოგადეროვნულ სიმბოლიკაზე შეტევის შედეგად შესაძლებელია საზოგადოების „კულტურული ბირთვის“ რღვევა, რასაც მოჰყვება მისი სტრუქტურების დაშლა: ხალხი ისე გათითოკაცდება, რომ ადამიანების  ერთმანეთთან ურთიერთობაში მეგობრულ–მეზობლურ–ნათესაური სოლიდარული კავშირებიც კი ქრება.

მე–20 საუკუნეში ჩვენ გავიარეთ ის ეტაპები, როცა ბოლშევიკებმა, რელიგიასთან ბრძოლის ლოზუნგით, მრავალი ისტორიულ–კულტურული ძეგლი ხელყვეს და მათ მიერვე შექმნილი ახალი სიმბოლიკის დანერგვას შეეცადნენ. თუმცა, ფაშიზმთან დაპირისპირების საფრთხემ აიძულა სტალინი, მტერთან ბრძოლაში ხალხის შეკავშირების მიზნით, მოეხდინა ისტორიული სიმბოლოების რესტავრაცია (ფილმი „გიორგი სააკაძე“, ტეტრალოგია „დავით აღმაშენებელი“ და სხვ.). თანდათან მიღწეულ იქნა ათასწლოვანი წარსულის  კულტურული ხაზის გაგრძელება საბჭოთა სინამდვილეში: „შოთა, ილია, აკაკი, ვაჟა და გალაკტიონი“. ქართველთა ცნობიერებაში სხვადასხვა ეპოქისა და ტიპის სიმბოლიკის სიმბიოზი შეიქმნა: ყოველგვარი კონფლიქტის გარეშე თანაარსებობდნენ დავით აღმაშენებლის, თამარ მეფისა და სტალინის კულტები, ვახტანგ გორგასლის ძეგლი  თეატრად ქცეულ მეტეხის ტაძართან, თბილისის თავზე აღმართული „ქართვლის დედა“  და ნარიყალას ნანგრევები, ხოლო რესტავრირებული „ძველი თბილისი“ გვერდიგვერდ მდგომი სიონით, მეჩეთითა და სინაგოგით ქართული ტოლერანტობის (რასაც მაშინ „ინტერნაციონალიზმი“ ერქვა) სიმბოლოდ გადაიქცა. შუა საუკუნეების წარსულზე ხსოვნას გვინახავდა სვეტიცხოველი და ჯვარი, გელათი და ბაგრატის ნანგრევები, ვარძია და უფლისციხე, ხოლო უახლესი წარსულისას – დიდ სამამულო ომში დაღუპულთა მემორიალები და  სტალინის  ძეგლ–მუზეუმი გორში. ეს არ იყო მხოლოდ არქიტექტურული ეკლექტიკა, ის სიმბოლოებად იყო ასახული ხალხის ცნობიერებაში: ქართულ სუფრაზე „წინაპართა სადღეგრძელოსთან“ ერთად „ომში დაღუპულთა და დიდი ბელადის“ სადღეგრძელოებიც ითქმებოდა. დიდი ადგილი ეჭირა სპორტს, განსაკუთრებით ქართულ ფეხბურთს, თბილისის „დინამოს“ წარმატებები საერთო–სახალხო დღესასწაულად იქცეოდა ხოლმე.

ამგვარი ზოგადეროვნული სიმბოლიკის შექმნა ძალდატანებით, ხელოვნურად შეუძლებელია, თუ ის არ ასოცირდება კოლექტიურ მეხსიერებაში რაიმე ისეთ მოვლენასთან, რომელმაც  ძლიერი საერთო განცდა გამოიწვია. ამიტომაც კომუნისტურმა სიმბოლიკამ, როგორიც იყო „ნამგალი და ურო“ და ლენინის ყველგანმდგომი ძეგლები. ჩვენში ფეხი ვერ მოიკიდა და უცხოდ დარჩა, ხოლო 1941–45 წლების ომი, თითქმის ყველა ოჯახიდან ადამიანები რომ იმსხვერპლა და 1956 წლის 9 მარტის ტრაგედია ხალხის ე.წ. „ცოცხალ“ მეხსიერებაში ინახებოდა.

80–იან წლებში ქართული საზოგადოება სტრუქტურირებული იყო არსებული სოციალური წყობის წესებით, მას ჰყავდა გამოკვეთილი კულტურული ელიტა, რომელსაც პატივს სცემდა და რომელიც ერის ლიდერის, პარტოკრატიასთან შუამავლის, ხალხის აზრის მიმტანის, მისი ინტერესების დამცველის  როლს ასრულებდა: 1978 წელს ენის სახელმწიფოებრიობის დაცვა, „თვითმფრინავის ბიჭების“ საქმეზე შუამდგომლობა და სხვა, ნაკლებად გახმაურებული ფაქტები ამის მაგალითებად გამოდგება. ამ საზოგადოებრივ ფენას ჯერ „წითელი ინტელიგენცია“ უწოდეს, შემდეგ „ჩარეცხეს“ კიდეც, მაგრამ ვერ ჩაანაცვლეს „ახალი ელიტით“, რამდენადაც დღეს „გაპიარებული“ ნიჭიერი და უნიჭო მწერლები, მსახიობები, მომღერლები თუ სპორტსმენები არ სარგებლობენ ხალხში იმ საერთო თაყვანისცემით, რაც მათ სიმბოლოებად აქცევდა. დღეს ისინი, ერთეულების გარდა, მხოლოდ „ცნობადი სახეები“ არიან, რომელთა ფუნქცია პოლიტიკური შოუს ფასადის შელამაზებაა და არა – ხალხის ინტერესების დაცვა.

საბჭოთა კავშირი ჩამოყალიბდა იდეოკრატიულ სახელმწიფოდ, რომლის ლეგიტიმაცია და ჰეგემონიის შენარჩუნება ემყარებოდა სწორედ სიმბოლოებისა და იდეების ავტორიტეტს, და არა – ინდივიდუალურად ხმის მიცემის სპექტაკლს ე.წ. პოლიტიკურ ბაზარზე, ამდენად, მისი რღვევა ასე სწრაფად არ მოხდებოდა, რომ არა საზოგადოების გამამთლიანებელი სიმბოლიკის მიზანმიმართული ნგრევა, რასაც თავად კომუნისტური პარტიის მაშინდელი ელიტა  ფარულად ხელს უწყობდა. მანამდე მკაცრად ცენზურირებული აზრებისადმი ამგვარი „ლოიალობის“ საყოველთაოდ ცნობილი მაგალითია ედუარდ შევარდნაძის მფარველობა თენგიზ აბულაძის ფილმისადმი „მონანიება“, რომლის ეკრანებზე გაშვებამ კულტურული შოკი გამოიწვია. მიუხედავად ამ ნაწარმოების ზოგადსაკაცობრიო იდეებისა, ჩვენს რეალობაში ფილმმა კონკრეტული როლი შეასრულა – სტალინის კულტისა და მასთან დაკავშირებული კომუნისტური იდეალების ჩამოფშვნა მოახდინა. ბერია, ორჯონიკე და სხვა ბოლშევიკები დემონებად გადაიქცნენ, სტალინის თაყვანისცემა – პენსიონერ–ვეტერანთა რეტროგრადობად. არქიტექტურაში საბჭოთა სიბოლოებზე შეტევის ეს პროცესი „ძეგლების ნგრევის“ დიდ ტალღაში გამოიხატა, რომელმაც საქართველოს ყველა კუთხე–კუნჭულს გადაუარა.

საზოგადოებრივ–პოლიტიკური ცხოვრების ასპარეზზე ქვეყნის დამოუკიდებლობის მოთხოვნით გამოსულ „ეროვნულ მოძრაობას“ საკუთარი სიმბოლიკა  სჭირდებოდა, რომელიც ჩაენაცვლებოდა წარმატებით დანგრეულ საბჭოთა ხატებებს. ახლის არარსებობის გამო მოხდა გადავიწყებული სიძველეების რეანიმაცია, აფრიალდა 1918–21 წლების საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის სამფეროვანი დროშები. ეროვნულ გმირთა პანთეონში შემოვიდნენ იდეური მიმდინარეობის  ამ ტალღის შესაბამისი დადებითი სახეები: 1924 წლის აჯანყების მეთაური ქაქუცა ჩოლოყაშვილი, ტრაგიკულად დაღუპული თანამედროვე, გაუტეხელი დისიდენტი მერაბ კოსტავა, წმინდანად და ერის სულიერ მამად შეირაცხა ილია ჭავჭავაძე.

„ეროვნულ მოძრაობის“ პერიოდს სიმბოლურად დაუკავშირდა დავით–გარეჯის სამონასტრო კომპლექსი, რომლის დაცვის სამოქალაქო აქციებით დაიწყო სტუდენტი ახალგაზრდობის აქტიურობა, ასევე უზენაესი საბჭოს (პარლამენტის) შენობა და მასთან განუყოფლად დაკავშირებული ტერიტორია, სადაც 1989 წელს მოხდა ჩვენს „ცოცხალ მეხსიერებაში“ აღბეჭდილი, თვითმყოფადობისათვის ბრძოლისა და ერის ერთიანობის განცდის მომნიჭებელი 9 აპრილის ტრაგედია.

ქუთაისში  პარლამენტის გადატანის მიზნით მისი ახალი, მინისბაკნიანი კუს ფორმის ჯერ დაუსრულებელ შენობაში საზეიმო სხდომის ჩატარების ახირებაც და იმავდროულად, დავით–გარეჯის ტერიტორიის აზერბაიჯანისადმი კუთვნილების განცხადებაც იმის უკანასკნელი ფაქტებია, თუ როგორ დაუნდობელ ბრძოლას აწარმოებენ სააკაშვილის „ვარდოსნები“ ყველა ამ სიმბოლოსთან. მათ ხელისუფლებაში მოსვლისთანავე შეცვალეს „მენშევიკური“ (სოციალ–დემოკრატიული) საქართველოს დროინდელი სახელმწიფო სიმბოლიკა: სამფეროვანი დროშა – თეთრი ხუთჯვრიანით, რომელსაც არანაირი ემოციური კავშირი არა აქვს ჩვენს ისტორიაში მომხდარ მოვლენებთან, გარდა 2003 წლის „ვარდების რევოლუციისა“; ხოლო გერბი, მასზე გამოსახული საწყლად მომზირალი ლომითა და დამხრჩვალ ცხვარს მიმსგავსებული „ოქროს საწმისით“, შუასაუკუნოვანი ევროპელი რაინდების საგვარეულო გერბების ასოციაციას იწვევს და ემოციური მუხტით ვერაფრით შეედრება წმინდა გიორგისა  და შვიდი მნათობის გამოსახულებიან, შვიდქიმიანი ვარსკვლავში ჩასმულ ძველ გერბს, რომელიც საქართველოს დამოუკიდებლობის 1991 წლის დეკლარაციაზეა გამოსახული. თავად ამ დეკლარაციის მიღების ფაქტის მნიშვნელოვნობის მიჩქმალვა მეთოდურად ხდება დამოუკიდებლობის დღის აღნიშვნით 26 მაისს, რომლის მხოლოდ ქრონიკალური აღმა გვაქვს, რამდენადაც მისი შესაბამისი ისტორიული მოვლენა ჩვენს კოლექტიურ მეხსიერებაში „ცოცხალი“ აღარ არის. თავის დროზე, გამსახურდიას ხელისუფლებამ დამოუკიდებლობის გამოცხადება ტრაგედიის ზუსტად ორ წლისთავს იმ განზრახვით დაამთხვია, რომ დღესასწაულის  9 აპრილის თარიღის ტრაგიკულობასთან შერწყმით მისი სიმბოლური დატვირთვა გაეძლიერებინა.

აშკარაა, რომ ჩვენი საზოგადოების „კულტურული ბირთვის“ სიმბოლოებთან ბრძოლის 25 წლის წინ დაწყებულ პროცესს სააკაშვილის „ნაციონალური მოძრაობა“ უფრო გააფთრებით აწარმოებს, ვიდრე გამსახურდიას დროინდელი საზოგადოებრივ–პოლიტიკური მიმდინარეობა, რომელსაც იგივე სახელს (ოღონდ ქართულად) – „ეროვნული მოძრაობას“ ვუწოდებდით: გორში სტალინის ძეგლის დემონტაჟი მაშინ აზრად არავის მოსვლია, ისევე, როგორც 9 მაისის თარიღით მანიპულირება.  ასევე ვერანაირი პოლიტიკური მიზანშეწონილობით ვერ აიხსნება „პადოშას კანონის“ მიღება კომუნისტური სიმბოლიკის აკრძალვის თაობაზე, როცა ამგვარი პოლიტიკური მიმდინარეობა ჩვენში ამჟამად არ არსებობს, თუ არ ჩავთვლით იმ  ზიზღს ყოველივე კოლექტიურისადმი, რაც ლიბერტარიანული იდეოლოგიის მატარებელ დღევანდელ პოლიტელიტას შინაგანად ახასიათებს, რომელსაც წითელი ფერის დანახვაც კი ხარივით აღიზიანებს. დღევანდელი მმართველების „წარსულის გადმონაშთებისადმი“ სიძულვილისა და მართვის ავტორიტარული მეთოდების პარადიგმა ჩვენს ისტორიაში გასული საუკუნის  20–30–იან წლებში ადვილად მოიძებნება, რის გამოც მათ „ნეობოლშევიკები“ და „ნეოკომკავშირლები“ შეერქვათ, შესაბამისად, აღარავის უკვირს, რომ გაზეთ „ალიას“ ბოლო წლის ნომრებს გამოშვების თარიღად, სიმბოლურად,   „1937 წელი“ აწერია, ხოლო მერები და გამგებლები ძეგლებს აქეთ–იქით „დაათრევენ“.

„ისტორიის დიდი ეპოქების შესახებ ხსოვნას მხოლოდ მათი მონუმენტური არქიტექტურა ინახავსო“, – ამბობდა ადოლფ ჰიტლერი, რომელსაც არქიტექტურის ცვლილების მანიაკალური ჟინით ბაძავს ქვეყნის დღევანდელი პირველი პირი. თავისთავად, აღმშენებლობაში არაფერია ცუდი, თუ ის გააზრებულად ხდება და არ არღვევს საზოგადოებრივი ცნობიერების „კულტურული ბირთვის“ შემადგენელ სიმბოლიკას, როგორც ძველი თბილისის იერ–სახეს – მტკვარზე სწორედ ამ უბანში გადაჭიმული „ოლვეის“–ხიდი. ხელისუფალთა დაუოკებელი სწრაფვა, გადაწერონ ისტორია, რამდენადმე უფრო ასატანი იქნებოდა, რომ ამ პარანოიის გამო არ იკარგებოდეს ფასდაუდებელი ისტორიულ–კულტურული მემკვიდრეობაც, რაც ბაგრატის ტაძრის ნანგრევების „რასტავრაციით“ მოუვიდა ჩვენი ქვეყნის გაერთიანების ამ სიმბოლოს. ქვეყნის ბიუჯეტის სახსრებით, გაღატაკებული ხალხის ხარჯზე მსოფლიო მოიარეს და მაინც ვერაფერი შეიგნეს ამ სულითკალოშიანებმა: ათენში ნახეს რესტავრირებული აკროპოლი თუ რომში – რკინა–ბეტონით აღდგენილი კოლიზეუმი?

თეთრი ძაფითაა ნაკერი სააკაშვილის სურვილი, ამგვარი კონვულსიური ქმედებებით როგორმე გადაფაროს, გააფერმკრთალოს ის ღვაწლი, რომელიც მის ამჟამინდელ კონკურენტს – ბიძინა ივანიშვილს აქვს შეტანილი თანამედროვე საქართველოს სულიერი სიძლიერის შესანიშნავი სიმბოლოს – სამების ტაძრის აშენებაში. ასევე ნათელია მიზანი, რატომაც ებრძვის დღევანდელ მმართველთა „ელიტა“ ზოგადეროვნულ სიმბოლოებს – ამ გზით შეიძლება საზოგადოების დეგრადაცია, დესტრუქტურირება, ჩვენი გადაქცევა ატომიზირებულ, ბრბოს თვისებების მქონე, ადვილად სამართავ მასად. 

ძალაუფლების მქონე ჯგუფისთვის ბრბოდ გადაქცეული ადამიანთა მასა, ცხადია, ადვილად სამართავია, მაგრამ ის თავის ქაოტურობაში იმავდროულად მოიცავს დიდ დამანგრეველ პოტენციას, რომელმაც შეიძლება სპონტანურად იფეთქოს და წალეკოს ძალადობაზე დამყარებული სახელმწიფო. ამიტომაც საზოგადოებრივი ყოფის სტაბილიზებისათვის საჭირო გახდება ძველი სიმბოლოების ღრმად გააზრებული, საერთო–სახალხო კონსენსუსზე დაფუძნებული რესტავრაცია ან ახლის შექმნა.

ამოდის, ნათდება!

„Весь мир насилья мы разрушим

До основанья, а затем

Мы наш, мы новый мир построим

Кто был ничем, тот станет всем.“

კაცობრიობის უახლესმა ისტორიამ ნათლად დაგვანახა, რომ „ინტერნაციონალის“ რუსული ვარიანტის ეს სიტყვები ოცნებად დარჩა.  მათი ილუზორულობა არ მდგომარეობს იმაში, რომ უკეთესი, უფრო განვითარებული საზოგადოების შექმნა ხალხს არ ძალუძს, არამედ ხელოვნურად და ძალდატანებით ამის გაკეთების შეუძლებლობაშია.

როგორც არ გამოვა ინდივიდუალური ცნობიერების წაშლა და ტვინში „სუფთა ფურცლიდან“ ახლის ჩაწერა ისე, რომ ადამიანი პიროვნებად დარჩეს, ასევე შეუძლებელია საზოგადოების ცნობიერებაზე ისეთი ზემოქმედება, რომ მისგან, სრული დეგრადაციის გარეშე, მოკლე დროში ახალი და განსხვავებული მივიღოთ. საზოგადოების ნახტომისებურად გაკეთილშობილება, სხვადასხვა ადგილას და განსხვავებულ დროს, მრავალჯერ სცადეს: „ძმობა, თანასწორობა, თავისუფლების“ კეთილშობილური იდეით 1789 წელს ბასტილიის აღებასაც, „მიწა–გლეხებს, ძალაუფლება–საბჭოებს!“ ლოზუნგით 1917 წლის პატერბურგის გადატრიალებასაც და შევარდნაძის კორუმპირებული რეჟიმისგან ხალხის გათავისუფლების მოწოდებით 2003 წლის „ვარდების რევოლუციასაც“ მოჰყვა ახალი წელთაღრიცხვის შემოღების მცდელობები, მაგრამ ვერც სისხლისღვრით და ვერც დაჭერა–დაშინებებით არ წაიშალა ხალხის კოლექტიური მეხსიერება და ვერ აღიზარდა „ახალი ადამიანი“.

საქმე ისაა, რომ ადამიანის ცნობიერება  არსებულ კულტურულ სივრცეში ყალიბდება, საზოგადოებაში კი მოქმედებს აზროვნების დონის მემკვიდრეობითობის, იდეების ვერტიკალურად გადაცემის მექანიზმი. წინაპრები მომავალ თაობას უტოვებენ იდეებს, რაც მას უადვილებს განვითარების შემდეგ დონეზე გადასვლას. ჯერ ცალკეული ინდივიდები უნდა განვითარდნენ უფრო მაღალ სტადიამდე, მათ მიერ კულტივირებულმა იდეებმა უნდა მოიცვას მასების ცნობიერება და მხოლოდ ამის შემდეგ შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ მთელი საზოგადოება მათ კვალს გაჰყვება.

„ცუდად ხომ მაინც არ ჩაივლის ეს განწირულის სულის კვეთება,

და გზა უვალი, შენგან თელილი, მერანო ჩემო, მაინც დარჩება,

და ჩემს შემდგომად მოძმესა ჩემსა სიძნელე გზისა გაუადვილდეს,

და შეუპოვრად მას ჰუნე თვისი შავის ბედის წინ გამოუქროლდეს!“

საზოგადოება ჯერ უნდა მომწიფდეს განვითარების ახალ, უფრო მაღალ საფეხურზე ასასვლელად, მის ფასეულობათა სისტემაში მომხდარი ცვლილებები კი განაპირობებენ ცხოვრების პროგრესის გარდაუვალობას, რასაც ვერავითარი დესპოტური პოლიტიკური რეჟიმი ვეღარ აღუდგება წინ – ამის მაგალითებიც მრავლადაა ისტორიაში.

1970–90–იან წლებში ამერიკელმა ფსიქოლოგმა კლერ გრეივსმა, შემდეგ კი მისმა მიმდევრებმა კრის კოუენმა, დონ ბეკმა და კენ უილბერგმა შეიმუშავეს ახალი სოციალურ–ევოლუციური თეორია, რომელსაც სპირალური დინამიკის თეორია ეწოდა. ის განვითარების სტადიებს აღწერს ცნობიერების პარადიგმების, ანუ ფასეულობათა კომპლექსების მეშვეობით (რელიგიური რწმენების, კულტურული იდეების, მორალური პრინციპების, სწავლების მოდელების და ა.შ. ერთობლიობა), რომელთა წარმოშობა ხდება  სოციოკულტურული ევოლუციის პროცესში. მოდელი იერარქიულია: ყოველი შემდეგი დონე წინმსწრებთან შედარებით უფრო რთულია.

 ამ მოდელის მნიშვნელოვანი თავისებურებაა, რომ  სპირალისებურად, არამკვეთრი ცვლილებებით ხდება აღმასვლა უფრო მაღალ დონეებზე, ინდივიდუალურ და კოლექტიურ ღირებულებებზე ორიენტირებული სტადიების მონაცვლეობით იქამდე, ვიდრე ეს ფასეულობები ჰარმონიულ ურთიერთშეთავსებას არ მიაღწევენ.

ამდენად, ლოგიკურია, რომ საბჭოთა ტოტალიტარული კოლექტივიზმის მიმართ 1980–იანების ბოლოს ჩვენში წარმოქმნილი ძლიერი ნეგატიური დამოკიდებულების გამო საზოგადოების ცნობიერება, ქანქარასავით, ისე რადიკალურად „გამემარჯვენდა“, რომ ოც წელიწადში კომუნისტური ერთპარტიული მმართველობიდან მკვეთრად გადავიხარეთ ლიბერთარიანულ ერთპარტიულ რეჟიმამდე, რომელსაც სატელიტი „ოპოზიციური“ პარტიები დემოკრატიულობის ფასადის „ლეღვის ფოთოლად“ სჭირდება და რომელთან იდეოლოგიურად დაპირისპირებული ჯგუფები პრაქტიკულად არ არსებობდა.  საზოგადოებრივი ცნობიერების ამ „ქანქარამ“ გზად  ერთგვარი „ჭრელი“ პერიოდიც გაიარა, პოსტკომუნისტური ეპოქის შევარდნაძის „მოქალაქეთა კავშირს“ მმართველობის სახით, ხუმრობით საზამთროს რომ ადარებდნენ: „გარედან – მწვანე, შიგნით – წითელი, ალაგ–ალაგ კი  შავი“.

21–ე საუკუნის დასაწყისის ქართული საზოგადოების ცნობიერებას, გრეივსის თეორიიდან, ყველაზე მეტად მე–5 დონე შეესაბამება: მატერიალისტური და მიღწევებზე ორიენტირებული. მას ახასიათებს რაციონალიზმი, საკუთარი კეთილდღეობის მიზნით კერძო მეწარმეობა, ადამიანის სოციალური ქმედების უპირატესად ეკონომიკური მოტივაცია. პოსტსაბჭოთა პერიოდის განმავლობაში ქართულ ბაზარზე კონკურენცის წლებიც იყო, რომელიც აუმჯობესებდა საქონლის რაოდენობას და ხარისხს, ხელს უწყობდა ეკონომიკურ ზრდას, სანამ ხელისუფლებასთან შეზრდილი მონოპოლიები არ ჩაკლავდნენ ამ პროცესს და კონკურენციის ცნება არ იქნა დაყვანილი ატომიზირებულ მასაში, საარსებო ლუკმის მოპოვებისთვის ბრძოლაში მყოფ ინდივიდებს შორის მგლურ დამოკიდებულებამდე: Homo homini lupus est!

2003 წელს, ხელისუფლებაში მოსასვლელად, ამ პრინციპთან სრული თანხმობით „ვარდოსნებმა“ არ დაინდეს საკუთარი აღმზრდელი, მოხუცი მგელი ტოტია – შევარდნაძე, რათა ძალაუფლების ხელში აღების შემდეგ უმალ დაევიწყებინათ სოციალური დაპირებების „ფოჩიანი კანფეტები“ და ცხოვრების ყველა სფეროში უკიდურესი ლიბერთარიანიზმის პრინციპები  გაბატონებულიყო. ეთიკა, გრეივსის თანახმად, ამ სტადიაზე ეფუძნება პოსტულატს: საერო კანონი ყველაფერზე მაღლა დგას. თუმცა, ეს მტკიცება ჩვენში მხოლოდ „ქვედა დონეებისთვის“ არის მართებული, ანუ ხალხისთვისაა, მმართველი ელიტა რეალურად კანონს ზემოთ დგას და კონსტიტუციას,  მოხვეჭილის დასაცავად, საკუთარ საჭიროებებს არგებს.

გრეივსის თეორიით, განვითარების ყოველ შემდეგ სტადიაზე ხდება საზოგადოების იმ მოთხოვნილებების დაკმაყოფილება, რომლებიც წინა სტადიაზე  არ იქნა დაკმაყოფილებული. მართლაც, დამყარდა საზოგადოებრივი წესრიგი, განვითარდა ინფრასტრუქტურა: გზები, სკოლები, სატუმროები, შადრევნები, ხიდები... წარმატებებია მოსახლეობის ელექტროდენით, ბუნებრივი აირითა და წყლით უზრუნველყოფაში, სახელმწიფო სტრუქტურებში ქვედა დონეებზე აღმოიფხვრა კორუფცია და მისთ. ხელისუფლების ყველა ეს მიღწევა, როგორც ვხედავთ, მხოლოდ მატერიალურ სფეროშია, რომლის სიკეთეებითაც, ძირითადად, პარტიული და მასთან შეზრდილი ბიზნეს–ელიტა სარგებლობს.

განვითარების გრეივსისეულ სპირალზე, მივაღწიეთ რა „მატერიალისტური დონის“ უკიდურეს წერტილს, საზოგადოებრივი ცნობიერების აღმასვლისათვის კოლექტიური ფასეულობებისკენ შემობრუნება უნდა მოხდეს. შემდეგ საფეხურს, რომელსაც „სოციოცენტრული“ ეწოდება, ახასიათებს აქცენტები ერთობლივ ზრდაზე, თანასწორობაზე, ჰუმანიზმზე, ტოლერანტულობაზე, სტაბილურობაზე, გარემოს დაცვის საკითხებისადმი ყურადღებაზე.  მოტივაცია ადამიანური ურთიერთობებსა და სწავლებას ეფუძნება, ფასობს გახსნილობა და ნდობა, და არა – კონკურენცია. ავტოკრატიული ლიდერების დრო წარსულს ბარდება, იერარქიები თვალშისაცემი აღარ არის. ეთიკაში მძლავრობს შეხედულება: კანონები მნიშვნელოვანია, მაგრამ ისინი ყველა ადამიანის კეთილდღეობას უნდა ემსახურებოდნენ. ასეთი საზოგადოებების მაგალითად გრეივსს ევროპის სოციალური სახელმწიფოები მოჰყავს, სადაც მემარცხენე მოძრაობაა ძლიერი.

ევროპული ფასეულობებისაკენ მისწრაფება სააკაშვილის რეჟიმის საწყის სტადიაზე თუ დეკლარირებული მაინც იყო, თანდათან მას ჩაენაცვლა ღია ანტაგონიზმი სოციალური დემოკრატიის მიმართ და  „სოციალიზმის“ ცნებაც კი დემონიზირებულ იქნა. ყურადღებამისაქცევი ნამდვილად არ არის მისი პოპულისტური წინასაარჩევნო ლოზუნგები, რომლებიც მიმართულია ხალხის გაბრიყვებისა და მმართველი პარტიისთვის ელექტორატის მოზიდვისაკენ. „ხე ნაყოფით იცნობა“ – სააკაშვილის რეჟიმის ნაყოფი კი ლიბერთარიანული ტოტალიტარიზმია.

ამ მდგომარეობიდან განვითარების ახალ დონეზე გადასვლის პროცესი, გრეივსის თეორიით, არ არის არც შეუქცევადი და არც გარდაუვალი. დღევანდელი რეჟიმი, ცხადია, შეეცდება status quo შეინარჩუნოს და ძალაუფლებაში დარჩეს, მაგრამ მას უკვე გამოუჩნდა სერიოზული ალტერნატივა: რეალური ოპოზიცია  „ქართული ოცნების“ სახით, რომელმაც უმოკლეს დროში მოსახლეობის სერიოზული მხარდაჭერა მოიპოვა.

 ხელს შეუწყობს თუ არა ხელისუფლების მოსალოდნელი შეცვლა ჩვენი საზოგადოების ასვლას განვითარების უფრო მაღალ საფეხურზე? თუ მხოლოდ მმართველების სახეები შეიცვლება?

ეს თავად საზოგადოებაზე, მისი ცნობიერების ამჟამინდელ მდგომარეობაზეც არის  დამოკიდებული: უნდა არსებობდეს წინაპირობები (transitional factors), რომლებიც უზრუნველყოფენ ფასეულობათა ერთი დონიდან მეორეზე არამკვეთრ გადასვლას. თეორიულად, სოციოცენტრულ საფეხურზე ასვლის ასეთი ფაქტორებია: იმის გაცნობიერება, რომ მატერიალურ კეთილდღეობას არ მოაქვს ბედნიერება, კოლექტივიზმის განახლებული გრძნობა, კონკურენციითა და არათანასწორობით გამოწვეული უკმაყოფილება.

„ქართული ოცნების“ საარჩევნო კამპანიის დაწყების აქციაზე არჩევნებამდე ხუთი თვით ადრე,  150 ათასზე მეტი თბილისელის გამოსვლამ  27 მაისს, სადაც ძირითად ემოციურ მუხტს სოლიდარობის გრძნობა ქმნიდა, ნათლად აჩვენა, რომ არათანასწორობისა და უსამართლობის არსებულ მდგომარეობას საზოგადოება აღარ ეგუება. მოსახლეობა თავს უკვე მოიაზრებს არა გათოთოკაცებულ მასად, რომლითაც მანიპულირება ადვილად შეუძლია მმართველ კასტას, არამედ კოლექტიურ კრებულად – ერად, რომელსაც ბედნიერი ცხოვრების სურვილი აქვს და მის მოსაპოვებლად ბრძოლისათვის მზადაა.

მსოფლიოში პოლიტიკური სიტუაციაც თანდათან, მაგრამ კარდინალურად იცვლება, თან – ჩვენი მმართველი ელიტისთვის არასასურველი მიმართულებით: მრავალ ქვეყანაში მასობრივი საპროტესტო გამოსვლების ფონზე, პოლიტიკაში მემარცხენე დისკურსის გაძლიერება ლოგიკური და გარდაუვალია. ამის შიშს რომ დიდი თვალები აქვს, უნგრეთის მაგალითმა აჩვენა: შარშან, ნოემბერში მმართველი კონსერვატიული პარტია ცდილობდა, უნგრეთის სოციალისტური პარტიისა და სხვა მემარცხენე პოლიტიკური ორგანიზაციების საქმიანობა აეკრძალა (!)

საქართველოს ხელისუფლების იდეების მთავარი  რუპორი – ჟურნალი „ტაბულა“ აშშ პრეზიდენტის ბარაკ ობამას, როგორც „სოციალისტის“ მიმართ ზიზღს არ მალავდა, საფრანგეთის პრეზიდენტად სოციალისტი ფრანსუა ოლანდის არჩევამ ქართველ ლიბერთარიანელთა იდეოლოგები განახლებული ძალით მემარცხენეთა ხელისუფლებაში დაბრუნების ფაქტის წინაშე დააყენა. სააკაშვილის გამოსვლების „გამემარცხენებული“ რიტორიკა მიანიშნებს მის მცდელობაზე, როგორღაც შეაღწიოს ახალ მსოფლიო „მეინსტრიმში“, მაგრამ ჩიკაგოში, ნატო–ს უკანასკნელ სამიტზე, ოლანდთან ხელის ჩამორთმევის ამსახველი ფოტო ლობისტებმა ვერ „გაუჩალიჩეს“ –ელისეს სასახლეში ისინი ახლოს არ გაიკარეს.

 „მრავალი კვირის განმავლობაში ჩემს მიერ შემოთავაზებული იდეები მხარდაჭერას მოიპოვებდნენ არა მხოლოდ საფრანგეთში, არამედ მთელ ევროპაში. ვითარება იცვლება, და კიდევ უფრო მეტად შეიცვლება საფრანგეთის არჩევნების შემდეგ,“– თქვა ფრანსუა ოლანდმა. ინტერნეტმა და მასობრივი კომუნიკაციის საშუალებების გლობალურმა განვითარებამ ყველა ქვეყანა საერთო ინფორმაციულ სივრცეში მოაქცია, ამდენად, ევროპა–აზიის გზაგასაყარზე მდებარე პატარა საქართველო ვერ „გამოსინგაპურდება“ და ეს ტალღა ჩვენამდეც აღწევს.

ახლა უკვე ჯერი ოპოზიციურ ლიდერებზეა: რამდენად გაიცნობიერებენ ისინი როგორც ქართულ საზოგადოებაში გაჩენილ მოთხოვნილებებს, ასევე საერთაშორისო პოლიტიკური ვითარების ტენდენციებს. თუ ადრე ისეთ ფასეულობებს, რომლებიც სოციოცენტრულ საზოგადოებას შეესაბამება, ინტერნეტ–სივრცეში მხოლოდ ერთი საიტი – european.ge უწევდა პოპულარიზაციას, ევროპული ღირებულებების მატარებელი პოლიტიკური პარტიისთვის „სოციალ–დემოკრატები საქართველოს განვითარებისათვის“ მასობრივი ინფორმაციის საშუალებები კი, პრაქტიკულად, დახურული იყო, ბოლო დროს საზოგადოების ცნობილმა სახეებმა (ვასილ მაღლაფერიძე, გია მაისაშვილი, ზურაბ ბიგვავა, ნანა დევდარიანი და სხვ.) პრესითა და ტელეეთერით დაიწყეს საუბარი იმაზე, რომ სკანდინავიის ქვეყნები და კანადა, სადაც ლიბერთარიანელთათვის საძულველი სოციალიზმია აშენებული, მსოფლიოში ყველაზე ბედნიერთა ათეულში არიან, საქართველო კი უბედურთა შორის მე–9 ადგილზეა.  

ოპოზიციურ პოლიტიკურ ლიდერთა შორის, რომლებიც „პროქართველობას“ იბრალებენ,  ერთმანეთს კი ძველებურად „პრორუს–პროამერიკელებად“ ჰყოფენ, შექმნილი სიტუაციის ადექვატურად აღმქმელად ჯერ–ჯერობით მხოლოდ ბიძინა ივანიშვილი მოსჩანს, რომელმაც ზედიზედ სამ ინტერვიუში  ხაზი გაუსვა როგორც ქართველ სოციალ–დემოკრატებთან თანამშრომლობას, ასევე გააცხადა კოალიციის მიერ შემუშავებული პროგრამის სოციალური აქცენტები.

ბიძინა ივანიშვილმა აქციაზე გამოსვლისას ბიზნესმენებს მიმართა და განაცხადა, რომ ვერანაირი პირადი მატერიალური კეთილდღეობა ვერ მიანიჭებს მათ ბედნიერებას, როდესაც მილიონნახევარზე მეტი ადამიანი სიღარიბის ზღვარს ქვემოთაა და როდესაც მოსახლეობის დიდ ნაწილს ბანკის ვალი აქვს.

ხელისუფლებასთან ჩახუტებული ბიზნესმენების მხრიდან პასუხი ასეთი იყო: „კოკა–კოლა ბოთლერს ჯორჯიას“ და „მაკდონალდსი–საქართველოს“ დამფუძნებელმა თემურ ჭყონიამ ივანიშვილის ეკონომიკურ იდეებს სოციალისტური უწოდა; „ალიანს–ჰოლდინგის“ დამფუძნებლის განცხადებით კი სოციალისტური რეფორმები საქართველოში ბიზნესს ადგილობრივი ბაზრის დატოვებას აიძულებს.

ჩასაძირად განწირული გემიდან ვირთხები, ცხადია, პირველები გაიქცევიან, თან „ტომრებით“ საკუთარი ფულების უცხოეთში წაღებასაც შეეცდებიან: მას–მედიაში წერენ, რომ  კახა ბენდუქიძეს თავისი კაპიტალის უდიდესი ნაწილი, სავარაუდოდ, 400 მილიონი დოლარი უკვე საბერძნეთში გაუტანია და იქ დაუბანდებია.
გაუმაძღარი მგლები უკვე აყმუვლდნენ: „ამოდის, ნათდება!“

2012–ის შემოდგომა: არჩევნები თუ ამბოხება?

1991 წლის 26 დეკემბერს საბჭოთა კავშირი ოფიციალურად დაიშალა და მის ერთ–ერთ მცირე ნაწილში, უკვე დამოუკიდებლობაგამოცხადებული საქართველოს რესბუბლიკის ტერიტორიაზე მცხოვრებ მოსახლეობას საკუთარ მომავალზე უნდა გვეზრუნა. წარმოვიდგინოთ, რომ ამ დროს თბილისში გამსახურდიას ხელისუფლების ჩამოსაგდებად სამოქალაქო ომი არ ყოფილიყო გაჩაღებული და, უბრალოდ, ყველა მცხოვრები ჩვენს ნებაზე ვყოფილიყავით, საღ აზრზე და არა ერთმანეთის მტრობით გონებაამღვრეულები, რას მოვიმოქმედებდით?

ვიტყოდით, რომ სახელმწიფო გვჭირდება, რომლის შესანახად თითოეული ჩვენგანი გავიღებთ შემოსავლის ნაწილს, ყველასათვის სავალდებულო გადასახადების სახით. ამას გვიკარნახებდა ჩვენი ისტორია, რომელმაც უცხოტომელთა თითქმის განუწყვეტელი შემოსევების შესახებ ცნობები აღგვიბეჭდა მეხსიერებაში, ამიტომ ამ სახელმწიფოს უპირველეს ფუნქციად  მეზობელთა თუ შორეულთაგან ჩვენი მიწა–წყლის დაცვას მოვიაზრებდით.

· სხვა სახელმწიფოების მხრიდან ქვეყნის სამხედრო, პოლიტიკური და ეკონომიკური ანექსიისგან დაცვისა და მშვიდობის შენარჩუნებისათვის ჩვენს სახელმწიფოს სჭირდება დიპლომატია, ჯარი, საგარეო და კონტრდაზვერვა.

ამის შემდეგ თითოეული ჩვენგანი დაფიქრდებოდა, რომ საკუთარი სიცოცხლის, ქონებისა და შვილების ყაჩაღთა ბანდებისაგან დასაცავად, სახლების მავთულხლართიანი ღობეებით შემოვლებისა და ავტომატებით სიარულის ნაცვლად, აჯობებდა ქვეყანაში ერთობლივად დაგვემყარებინა კანონზე დამყარებული წესრიგი.

· საზოგადოებრივი წესრიგისა და ადამიანის საყოველთაოდ აღიარებული უფლებებისდასაცავად ჩვენს სახელმწიფოს სჭირდება პოლიცია, სასამართლო და პენიტენციალური სისტემა, რომელსაც ზედამხედველობას გავუწევთ სახალხო დამცველის აპარატის მეშვეობით.

საკუთარი თავისა და ოჯახების გამოსაკვებად, მატერიალური კომფორტის შესაქმნელად რომ შრომის დანაწილება ჯობია, – როცა ყველა იმას აკეთებს, რაც სხვაზე უკეთ ეხერხება, – ამას კაცობრიობა ათასწლეულების წინ მიხვდა და ჩვენც, ცხადია, გვჭირდება ეკონომიკისა და ინფრასტრუქტურის განვითარება, შრომითი ურთიერთობების დარეგულირება, რაც ჩვენი დასაქმების საწინდარი და საკუთარი შრომით მიღებული შემოსავლებით ღირსეულად ცხოვრების წინაპირობაა.

· საერთაშორისო და შიდა ბაზარზე კონკურენტული პროდუქციის წარმოებისათვის ხელსაყრელი პირობების შესაქმნელად ჩვენმა სახელმწიფომ უნდა განავითაროს თანამედროვე კომუნალური ინფრასტრუქტურა და მოქნილად დაარეგულიროს ეკონომიკური ურთიერთობები.

ადამიანი თავის საქმიანობაში იყენებს ბუნებრივ რესურსებს, რომლებიც ამოუწურავი არაა. მტაცებლური დამოკიდებულება ბუნების მიმართ მისი განადგურებით დასრულდება, რაც ბუმერანგივით მოუბრუნდება ეკონომიკას – დაცემით, ხოლო ადამიანებს, დაბინძურებულ გარემოში ცხოვრების გამო, დაავადებებითა და სიკვდილიანობით.

·  სახელმწიფომ, ეკონომიკის მდგრადი განვითარებისათვის, უნდა დაიცვას გარემოს სისუფთავე,  ბიომრავალფეროვნება და ხელი შეუწყოს ბუნებრივი რესურსების აღწარმოებას.

გენეტიკური მრავალფეროვნების შედეგად ადამიანები ერთმანეთისგან განვსხვავდებით ჩვენი ნიჭებითა და უნარებით, საზოგადოებაში საკუთარი პოტენციალის სრულად რეალიზებისათვის ჩვენი მისწრაფებების შესაფერისი განათლების მიღებაა საჭირო, რაც არ უნდა იყოს დამოკიდებული იმაზე, თუ სად და რა პირობებში დაიბადა და იზრდება ბავშვი.

· სახელმწიფომ ყველასათვის უნდა უზრუნველყოს ხარისხიანი სკოლამდელი, საშუალო და უმაღლესი განათლების მიღების შესაძლებლობა.

სამწუხაროდ, ამქვეყნად არავინაა დაცული დაავადების, დასახიჩრების, სიბერის ან სხვა მიზეზებით შრომის უნარის დაკარგვისაგან. დღეს ყველაზე წარმატებული პიროვნება ხვალ, შემთხვევის გამო, შეიძლება უმწეო მდგომარეობაში აღმოჩნდეს. რადგან ეს რისკები ყველას აქვს, ლოგიკური და ჰუმანურია, რომ მათგან ყველა ერთნაირად ვიყოთ დაზღვეული.

·  სახელმწიფომ უნდა უზრუნველგვყოს ყველა მოქალაქე თანაბრად ხელმისაწვდომი ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის ეფექტური და ხარისხიანი სისტემებით.

მატერიალური კომფორტის სურვილის გარდა, ადამიანებს სულიერი და ესთეტიკური მოთხოვნილებებიც გაგვაჩნია, რომლებსაც ვიკმაყოფილებთ როგორც ჩვენი თანამედროვე ხელოვანების შემოქმედებით, ასევე წინაპართა მიერ დატოვებულ კულტურულ მემკვიდრეობასთან ზიარებით.

· სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს კულტურისა და სპორტის განვითარება, ამ სფეროებში ყველა  ადამიანის ნიჭის გამოვლენის თანაბარი შესაძლებლობა და კულტურული მემკვიდრეობის მოვლა–პატრონობა.

დარწმუნებული ვარ, საქართველოს ყველა მცხოვრები, განურჩევლად ეთნიკური კუთვნილებისა, დაახლოებით ამგვარი დეკლარაციით შევთანხმდებოდით ჩვენი ქვეყნის მშენებლობაზე 20 წლის წინ, რომ დაგვცლოდა. მაგრამ ვინ გვაცალა საღად გვეაზროვნა და ჩვენი ნება გამოგვეხატა?!

ჯერ „სამხედრო საბჭომ“ მიიტაცა ძალაუფლება, მერე შევარდნაძის კლანურ–მაფიოზურმა ხელისუფლებამ, რომელმაც სააკაშვილის „ვარდოსნებს“ ხავერდოვნად გადაგვაბარა. ხალხს არავინ გვკითხა, როგორი სახელმწიფო გვინდოდა, „ელიტამ“ სათავისოდ მოირგო კონსტიტუცია და კანონები,   ქვეყანაც სათავისოდ მოიწყო, რომ შეუზღუდავად გვძარცვოს და ჩვენზე იბატონოს. რიტორიკის დონეზე და მხოლოდ ქაღალდზე, პროპაგანდით ჩვენს გასაბრუებლად კეთილდღეობას გვპირდებიან, მაგრამ რეალურად რა გააკეთეს?

2012 წელს ასეთი მდგომარეობა გვაქვს:

·     პოლიტიკური დამოუკიდებლობა ფიქციაა – გავლენის სფეროებად ისე გვყოფენ, რომ არც გვეკითხებიან; ქვეყნის ტერიტორიის 20% ოკუპირებულია; ნახევარი მილიონი ლტოლვილი ხელისუფლების „კეთილ ნებას“ შეჰყურებს, თუ სად მოუზომავენ საცხოვრებელს; ეკონომიკის სტრატეგიული დარგები ანექსირებულია ძლიერი მეზობლების მიერ; ჯარი, საკუთარ მიწას ვერ იცავს და ცხრამთას იქით „ამყარებს მშვიდობას“, ხოლო შეიარაღებულ კონფლიქტებში ბიუჯეტიდან მოპარული ფულის „ჩამოწერა“ ხდება.

·  საზოგადოებრივი წესრიგის დაცვაში პოლიციის წარმატების მიუხედავად, ადამიანის უფლებები დაუცველია; დამოუკიდებელი სასამართლო არ არსებობს და ის, პროკურატურასა და პოლიციასთან ერთად, ხელისუფლებაში მყოფი „ელიტის“ მიერ  ინსტრუმენტად გამოიყენება განსხვავებულად მოაზროვნეთა დევნის პოლიტიკური დაკვეთების შესრულებისათვის; პენიტენციალურ სისტემაში გაურკვეველ ვითარებაში იღუპებიან პატიმრები; სახალხო დამცველს ყურს არავინ უგდებს.

·  სახელმწიფო გაუაზრებლად და ერთი კაცის ხუშტრუკებით ფულს ხარჯავს გრანდიოზულ ინფრასტრუქტურულ პროექტებზე, რომელთა შესრულების ხარისხი ხშირად სავალალოა; ბაზარზე ოლიგოპოლური კარტელები ბატონობენ და ერთმანეთთან შეთანხმებული ფასებით ყვლეფენ მოსახლეობას; დასაქმებული მშრომელი ადამიანი უფლებააყრილი და ლამის მონაა, უმუშევართა არმია კი უცხოეთში ლუკმა პურის საძებნელადაა გაქცეული.

·   ეკონომიკის მდგრად განვითარებაზე და ბუნებრივი რესურსების აღწარმოებაზე არავინ ზრუნავს, გარემოს დაბინძურება მატულობს,  ბიომრავალფეროვნება ნადგურდება. ქვეყნის ბუნებრივი რესურსები, ტყეების, მდინარეების, წიაღისეულისა და ცხოველთა უიშვიათესი სახეობების ჩათვლით გაყიდულია ან აუქციონზეა გატანილი.

·    ძიძებისა და გადიების ყოლის ფუფუნება მხოლოდ „ელიტას“ აქვს, ბაგა–ბაღების შენახვაზე კი ხელისუფლებამ უარი თქვა; საშუალო და საბაზო სკოლების ინფრასტრუქტურის განვითარების მიუხედავად, აშკარაა დიფერენცირება სწავლების ხარისხში საჯარო და „ელიტარულ“ ფასიან სკოლებს შორის; ერთიანი ეროვნული გამოცდებით კორუფცია აღმოიფხვრა, მაგრამ უმაღლესი განათლება ფასიანი და ათიათასობით ახალგაზრდისთვის ხელმიუწვდომელია.  

·  ჰოსპიტალური სექტორის განვითარების მიუხედავად, ჯანდაცვის მთელი სისტემა  აჩუქეს ე.წ. სადაზღვევო კომპანიებს, რომლებიც მათ მეპატრონეთა ჯიბეებში საბიუჯეტო სახსრების დალექვის მექანიზმადაა ქცეული; ჯანდაცვის ხარისხიანი სერვისები მოსახლეობის უდიდესი ნაწილისათვის ხელმიუწვდომელია და „ავად გახდომა“ ოჯახთა უმრავლესობისათვის გაღატაკების სინონიმია; ხელოვნურად გაძვირებული წამლების გამყიდველი ფარმაცევტული ქსელი, ისევე, როგორც ეკონომიკის სხვა დარგები, მონოპოლიზირებულია; სოციალური შემწეობის მოლოდინშია უღატაკესი მოსახლეობის უზარმაზარი ფენა, რომელსაც სახელმწიფო არ აძლევს თუნდაც საარსებო მინიმუმის ექვივალენტს –დახმარებისა და პენსიის სახით; უმუშევრობის შემწეობას აღარავინ ახსენებს.

·   კულტურისა და სპორტის სფეროები ასევე „ფულის კეთების“ არეალია და მმართველი „ელიტის“ გამგებლობაშია, კულტურული მემკვიდრეობა მისი ბიზნესად გამოყენების პრიზმიდან განიხილება.

უსამართლობა, ღია თუ ფარული, ცხოვრების ყველა სფეროში, – ესაა „ვარდოსნების“ მიერ გაცხადებული ე.წ. მერიტოკრატიის შედეგი. სახელმწიფოს ამგვარი მოწყობა, ფარისევლურად მონათლული „ღირსეულთა მმართველობად“, სინამდვილეში მხოლოდ ფსევდოელიტის მიერ ძალაუფლებისა და სიმდიდრის შენარჩუნებაზეა მიმართული, მოსახლეობის დანარჩენი 99% კი სამუდამო ექსპლოატირებისთვისაა განწირული. განა, ასეთ სახელმწიფოს ვინდომებდით და ავაშენებდით 20 წელიწადში, ჩვენი ნება რომ ყოფილიყო?!

“საქართველოს მოქალაქენი, რომელთა ურყევი ნებაა დაამკვიდრონ დემოკრატიული საზოგადოებრივი წესწყობილება, ეკონომიკური თავისუფლება, სოციალური და სამართლებრივი სახელმწიფო..”– ამ სიტყვებით იწყება საქართველოს კონსტიტუცია, რომელიც ფარატინა ქაღალდად იქცა მმართველი „ელიტის“ ხელში. არც დემოკრატიის, არც ეკონომიკური თავისუფლების და, მით უფრო, სოციალური და სამართლებრივი სახელმწიფოს ნიშანწყალი დღეს ჩვენ ქვეყანას არ სცხია.

„საქართველოში სახელმწიფო ხელისუფლების წყაროა ხალხი“, – აცხადებს ჩვენი კონსტიტუცია, თუმცა ხალხისთვის ამ ათწლეულების განმავლობაში არავის მიუცია საშუალება, თავისუფლად გამოეხატა თავისი ნება, ამიტომაც ამ კონსტიტუციაში ჩაწერილი ყველა სხვა „უფლება და თავისუფლება“ რეალურად უგულებელყოფილია. ჩვენ მხოლოდ „არჩევნებად“ წოდებული სპექტაკლების მომსწრენი ვხდებით, რომელთა ჩატარებისას მმართველი „ელიტა“ ჩვენს მოსატყუებელ სულ ახალ–ახალ მეთოდებს იგონებს, დაწყებული ბიულეტენების ჩაყრითა და მოსახლეობის დაშინებით ღია გაყალბებიდან, საკუთარი კონტროლის ქვეშ მყოფი მედიის მეშვეობით საზოგადოებრივი აზრის მანიპულირების დახვეწილი მეთოდებით დამთავრებული. ყოველ ახალ არჩევნებს თუ რევოლუციებს კვლავ იმედით ველით და მაინც პირშიჩალაგამოვლებულები ვრჩებით.

ლიბერტარიანული იდეოლოგიით გაჟღენთილმა პოლიტელიტამ, თავი რომ „ღირსეულად“ მიიჩნია, წაგვართვა წინაპრებისა და ჩვენი შრომით შექმნილი მატერიალური დოვლათი და მასზე უფლება მიისაკუთრა. 90–იან წლებში ჩატარებული „პრივატიზაცია“ სხვა არაფერი იყო, თუ არა ამ პროცესის დაკანონების დასაწყისი, როცა დედასამშობლოში ჩვენი წილის სანაცვლოდ „ვაუჩერები“ მოგვიყარეს. ქვეყნის ხალხისაგან ყიდვის ამ ფორმალური აქტის შემდეგ ხელისუფლებაში  მყოფი სახეცვალებადი „ელიტები“ თავს უფლებამოსილად თვლიან, თავისი შეხედულებისამებრ მოეპყრან ქვეყნის მიწა–წყალს და პერმანენტულად ძარცვონ მისი მოსახლეობა. მიუხედავად იმისა, თუ რა სახელს დაირქმევენ „პარტიად“ წოდებული ხელისუფლებამოყვარული ჯგუფები, რომელთათვისაც არჩევნები მხოლოდ დიდი საბიუჯეტო ნამცხვრიდან თავისთვის წილის წაგლეჯის ტექნოლოგიაა, სულაც არ არიან ძნელად ამოსაცნობი. მათი საქმეებიდან და რიტორიკიდანაც კი მშვენივრად ჩანს, რისთვის უნდათ სადეპუტატო სკამები თუ მინისტრის პორტფელები.

„მერიტოკრატიად“ წოდებული ეს  სახელმწიფო სისტემა, მატერიალური დოვლათისა და სიკეთეების უსამართლო გადანაწილების გამო, საკუთარ თავში მოიცავს სოციალური ამბოხით მისი რყევა–განადგურების გარდაუვალობას.

მმართველი „ელიტა“ ქვეყნის მოსახლეობას აღიქვამს არა „ერად“ ან „ხალხად“ (ეს ცნებები მათთვის უცხოა), არამედ ერთმანეთთან მუდმივ კონკურენციაში მყოფ ცალკეულ სუბიექტებად, რომელთაგან ზოგს შეიძლება „გაუმართლოს“ და მილიონები იშოვოს, ან მმართველობაში აცოცდეს. მათი საქმეებიც იმისკენაა მიმართული, რომ საქართველოს მოსახლეობა იყოს გათითოკაცებული და პოლიციური სახელმწიფოს მიერ დაშინებული. ეს, მათი პრაგმატიზმით, მერიტოკრატიის ბატონობის გარანტიაა. მიუხედავად ლიბერალური რიტორიკისა, „ვარდოსნების“ მიერ შექმნილი სახელმწიფო სისტემა, თვითგადარჩენის აუცილებლობის გამო, ლოგიკურად და შეუჩერებლად მიექანება ავტორიტარიზმისა და დიქტატურისაკენ, ანუ „სინგაპურიზაციისაკენ“. ასეთი ქვეყანა, თავისი შინაარსით, ემსაგავსება ფანტასტიკური ფილმების „მატრიცა“ და „ექვილიბრიუმი“ მძინარე და გაბრუებულ საზოგადოებრივ ყოფას.

იმავდროულად, ხალხის მდგომარეობა განუხრელად უახლოვდება ჯოგში არსებულ სიტუაციას, როცა თაურმამა („ელიტა“) ფლობს დედა–სამშობლოს. „დედა გვიტირეს!“– სიძულვილით ნათქვამი ამ ჩურჩულით, რომელიც წამდაუწუმ გაისმის სამზარეულოებსა თუ  სოციალურ ქსელებში, ძალზე ზუსტადაა გადმოცემული ხალხის ამჟამინდელი ფსიქოლოგიური განწყობა.

„სამშობლო, დედის ძუძუი, არ გაიცვლების სხვაზედა...“–ხატოვნად ამბობს პოეტი. დედის ძუძუსკენ, ანუ მატერიალური დოვლათისკენ ხელის გაწვდენა კი ამ ქვეყნის შვილებს სასტიკად ეკრძალებათ, მათი ხვედრი დღიურ ლუკმაპურზე ზრუნვით არსებობაა.

ჯოგის ფსიქოლოგიამდე საზოგადოების ამგვარი დეგრადაცია, ლიბერტარიანული ფსევდოელიტის მოქმედებით გამოწვეული,  გამოსავალს ჰპოვებს თაურმამის მკვლელობაში (ზ.ფროიდი, „ტოტემი და ტაბუ“). ანუ, ამგვარი სახელმწიფო სისტემის დასასრული მაინც გაღატაკებული ხალხის ამბოხი და „ელიტის“ გადაგდება–განადგურებაა, რაც არ უნდა „რკინის კაცები“ იცავდნენ მმართველობას. ტუნისის რევოლუციაც, რომელმაც „არაბული გაზაფხული“ დაიწყო, ინგლისის სოციალური ბუნტიც, ამერიკული მოძრაობა „ოქუფაი უოლ–სთრით“, ესპანური „მ–15“, მრავალი სხვა სპონტანური სოციალური მოძრაობა მთელს მსოფლიოში თავისი არსით ერთმანეთის მსგავსია და ამ გზის ერთგვარი რეპეტიცია–გაკაფვაა.

ვფიქრობ, ბიძინა ივანიშვილმა ეს კარგად გაიცნობიერა, მიუხედავად იმისა, რომ ის შორიდან თითქოს თავის სასახლეში  „გამოკეტილი“ და ხალხის მდგომარეობას მოწყვეტილი მოსჩანდა:

„ვთქვათ, არ მოვედი მე, მოიგეს არჩევნები, მერე რა?.. მუდმივ ტერორში ეყოლებათ ქართველები?! კიდევ უფრო გაღარიბებაზე წაიყვანენ?! ეს ხომ გასაგებია, რომ ოდესღაც ეს ძაფი გაწყდება. გაწყდება და მოხდება კატასტროფა. კატასტროფაში მოყვებიან, პირველ რიგში, სააკაშვილი და მისი ახლო გარემოცვა... გადატყდება ოდესღაც, დამშეული ხალხი არ აიტანს ამას დიდხანს და მოხდება კატასტროფა!“ (25.10.2011, ბიძინა ივანიშვილის ინტერვიუ ჟურნალისტ ნინო ჟიჟილაშვილთან).

სამშობლოწართმეული ხალხის დამოკიდებულება არსებული პოლიტელიტისადმი სიძულვილში რომ გადაიზარდა, ეს კარგად ჩანს იქიდან, რომ ის „ერთ ქვაბში“ ხარშავს ყველა „ნაცნობ ფეისს“, რომელიც პირდაპირ თუ ირიბად ასოცირდება ხელისუფლებასთან თავისი წარსულით თუ შესაძლო ფარული კავშირებით, ამიტომაც ნეგატიურადაა განწყობილი ივანიშვილის გვერდით ნებისმიერი „ძველი“ პოლიტიკური ჯგუფის თუ პოლიტიკოსის გამოჩენის მიმართ და „ახალ სახეებს“ ითხოვს.

ასეთ სიტუაციაში სააკაშვილმა, რომელიც განასახიერებს მმართველ „ელიტას“, შეცდომა დაუშვა, როცა ბიძინა ივანიშვილს საქართველოს მოქალაქეობა ჩამოართვა და ამით მილიარდერი ჩაგრულთა რიგებში გადაიყვანა.  ივანიშვილის მიერ ნასროლ ამ ანკესზე შოკირებული ხელისუფლება ადვილად წამოეგო. ამის გარეშე მილიარდერი, მიუხედავად მისი ხალხის წიაღიდან წარმოშობისა და წლების განმავლობაში გაწეული უზარმაზარი უანგარო ქველმოქმედებისა, ასე ერთბაშად ვერ გახდებოდა სახალხო ლიდერი და სახელისუფლებო პროპაგანდა ადვილად შეძლებდა მისთვის „რუსი ოლიგარქის“ იმიჯის მორგებას.

ლიდერის გამოჩენისთანავე მის მიმართ ჩაგრულთა სიმპათიების გაჩენით,  აქამდე გათითოკაცებული ხალხის „ქართული ოცნების“ გარშემო გაერთიანებით დაიწყო დაუფარავი „შეთქმულება“ დიქტატორი თაურმამის – მმართველი ელიტის წინააღმდეგ, თუმცა ჯერ ყველაფერი გადაწყვეტილი არაა და „თაურმამის მკვლელობა“, ამბოხით იქნება ეს, თუ უფრო ცივილურად  – არჩევნების გზით, ჯერ ჩვენში არ მომხდარა.

ამ პროცესის ეფექტური ინიციაციისათვის სოციალური სამართლიანობის ლოზუნგია საჭირო. ამის შანსი რომ წაართვას ოპოზიციას, ხელისუფლება სასწრაფოდ „გამემარცხენდა“  და საკუთარი თავის „ღარიბი მინისტრების“ გუნდად პრეზენტირებას ცდილობს. რამდენად შევჭამთ ამ ახალ საკენკს, ჩვენზეა დამოკიდებული.

რაც არ უნდა პოპულისტური ფრაზეოლოგია დაახვავონ წინასაარჩევნოდ „ნაციონალებმა“ და მათმა სატელიტმა პარტიებმა, არც თუ მოკლე მეხსიერების მქონე ხალხი ყოველთვის დასვამს კითხვას: როცა ეს ვითომპარტიები არჩევნებს შორის ხმას არ იღებენ სოციალურ სამართლიანობაზე, განა დაეჯერებათ?! ჩავიხედოთ მათ პროგრამებში: სადმე უწერიათ, რომ თუნდაც ყველასათვის თანაბრად ხელმისაწვდომ განათლებას ან ჯანდაცვას გვთავაზობენ, ან ეკონომიკის სფეროში მონოპოლიებს დაშლიან, ან მშრომელ კაცს უფლებებს აღუდგენენ და ღირსეული ცხოვრების პირობებს შეუქმნიან?

ქართველი მილიარდერის პოლიტიკაში მოსვლის მოტივაციის საფუძველი, გარდაუვალი სოციალური ამბოხის თავიდან აცილებასთან ერთად, დღევანდელთან შედარებით, უფრო სტაბილური და დაბალანსებული პოლიტიკური სისტემის ჩამოყალიბებაა:

„მგონია, რომ დროულად და სწორად მოვედი და ხელისუფლების შეცვლას ყოველგვარი რევოლუციის გარეშე მოვახერხებთ... ჩვენ ისეთი კონსტიტუცია უნდა შევქმნათ, რომ გამოვრიცხოთ რისკები... ჩემთვის იდეალურის პარლამენტი, სადაც სამი პარტიაა და არც ერთ მათგანს არ აქვს 50%. ორპარტიული პარლამენტი არ მიმაჩნია საუკეთესო ვარიანტად. ოთხიც შეიძლება იყოს, ხუთიც, მაგრამ ვფიქრობ, რომ პარლამენტში ყველაზე ეფექტური იქნება სამი პარტია“ (07.10.2011, ბიძინა ივანიშვილის ინტერვიუ ჟურნალისტ ია ანთაძესთან).

ივანიშვილმა არ თქვა, რა ტიპის, იდეოლოგიის სამ პარტიას გულისხმობს. თუ სამივე ლიბერტარიანიზმის იდეოლოგიის გამზიარებელი იქნა, სხვადასხვა მოდიფიკაციით და სახელწოდებებით, არა მგონია, ამან შექმნას რაიმე ქმედითი უკუკავშირი ხალხსა და მმართველობას შორის. ხელისუფლება ჩვენთვის ისევ ის „თაურმამა“ იქნება, ოღონდ ნიღაბშეცვლილი, რომლის უკან მის ნამდვილ სახეს ადვილად ამოვიცნობთ.

უკუკავშირის გარეშე არც ერთი სისტემა არაა სტაბილური: ამ პრინციპით მოქმედებს მდგრადი ბიოლოგიური სისტემების ყველა მექანიზმი, რაც კიბერნეტიკულ სისტემებშიც აისახა. ხალხთან ხელისუფლების ამგვარი უკუკავშირის მექანიზმი, სადღეისოდ ცნობილ პოლიტიკურ მოდელებში, მძლავრი საპარლამენტო ოპოზიცია და ჭეშმარიტად თავისუფალი მედიაა, რომელიც ზღუდავს მმართველთა თავგასულობას და გონიერებას უბრუნებს.

„ძირეულ ცვლილებებს ვგეგმავ და ამის შემდეგ ხელისუფლებიდან წავალ... ყველანაირად გავაძლიერებ ოპოზიციას, რათა სათანადო კონტროლი გავუწიო ხელისუფლებას,“– გვპირდება ბიძინა ივანიშვილი. არა მგონია, სიტყვა გატეხოს, მაგრამ მან საამისოდ ჯერ არჩევნები უნდა მოიგოს.


09.03.2012